Mfahamu Zolile Hector Pietersen katika Mauaji ya Soweto 1976

Picha maarufu ya Mauaji wa Soweto ilipigwa na mwandishi wa habari Sam Nzima ambaye kwa sasa hatunaye ulimwenguni alifariki dunia mnamo Mei 12, 2018 katika Hospitali ya Rob Ferreira, Nelspruit, nchini Afrika Kusini akiwa na miaka 84. Picha hiyo imekuwa ikifahamika kwa jina la ‘Hector Pietersen’.

Story ya mtoto huyo inaanza hivi; Jina lake halisi mtoto huyo ni Zolile Hector Pietersen. Hata hivyo jina halisi la ukoo wake ni Pitso, lakini familia hiyo ililazimika kubadili na kuwa Pietersen ili kuendana na falsafa ya ubaguzi wa rangi nchini humo, na kujihisi kama wao ni makaburu ilhali wakiwa ni weusi. Familia hiyo iliamua kufanya hivyo ili kukwepa dhuluma za makaburu. Hata jina la Zolile lilifutwa kwa muda ili apate nafasi ya kusoma.

Zolile alizaliwa Agosti 19,1963 mjini Soweto nchini Afrika Kusini wakati falsafa ya ubaguzi wa rangi ikiwa imepamba moto. Falsafa ya ubaguzi wa rangi ilikuwa ikijulikana kama Apartheid, ambayo ilikuwa ikiendeshwa na makaburu waliokuwa wakitawala nchi ya Afrika Kusini.

Zolile alikuwa akihudhuria shuleni kwa taabu hasa alipokuwa akipita sehemu mbalimbali ili kuelekea shuleni. Alipita kwa wasiwasi mkubwa akiwa na hofu ya kufyatuliwa risasi. Baadae alizoea hali ya milio ya risasi mara kwa mara katika mji wa Soweto.

Alikuwa akienda shuleni mara nyingi akiambatana na dada yake Antoinete Sithole pamoja na rafiki yao kipenzi Mbuyisa Makhubo. Mbuyisa Makhubo alimtangulia Zolile Hector Pietersen miaka mitano kuzaliwa, hivyo alimchukulia kama kaka yake. Watatu hao walikuwa na furaha wanapokutana na kuzungumza pamoja na vilevile wakati wa shida hawakukosa kuwa pamoja ilipobidi.

Serikali ya Makaburu nchini Afrika Kusini iliweka utaratibu wa 50/50 katika mitaala yote hasa katika elimu ya msingi na sekondari. Kulikuwa na masomo muhimu zaidi ambayo yalikuwa yakifundishwa kwa lugha ya kiingereza, na yale ambayo hayakuwa na umuhimu sana yalikuwa yakifundishwa katika lugha ya Kiafrikaan. Na mitihani ilikuwa ikitolewa kulingana na lugha husika inayotumika kufundishia katika somo husika.

Mnamo Juni 16, 1976, Zolile, Antoinete Sithole pamoja na rafiki yao kipenzi Mbuyisa o walipokuwa shuleni wakihudhuria masomo walifikwa na wakati mgumu walipoanza kugoma kufundishwa masomo kwa lugha ya Kiingereza badala ya lugha yao mama ya Kiafrikaan. Ndipo polisi wa makaburu walipoanza vurugu ya kuwashambulia wanafunzi pamoja na watu wengine.

Wanafunzi walikusanyika pamoja kwa amani na kueleza kile walichokuwa wakikipinga katika taaluma. Muda mfupi baadae, mkusanyiko wa wanafunzi hao wakiwemo Zolile, Antoinete na Mbuyisa, ulishambuliwa mara tu polisi walipowasili shuleni hapo. Ndipo wanafunzi hao walianza kuokota mawe na kuwarushia polisi wa makaburu waliofika kuwatawanya kwa risasi.

Mkusanyiko wa wanafunzi hao ulikuwa na wanafunzi yapata 13,000 pamoja na wafanyakazi weusi wa shule hiyo ambapo katika wafanyakazi wa shule hiyo, wawili waliuawa kwa kupigwa risasi na polisi wa Makaburu. Kwa ghadhabu, wanafunzi waliongeza fujo ili kutetea haki ya kitaaluma waliyokuwa wakiidai na vilevile kulinda utu wao. Walichoma magari kadhaa moto na majengo. Pia walilishambulia jengo la kiengo cha Elimu mkoa wa Transvaal.

Wanafunzi 30 walikusanyika nje ya shule ya sekondari ya Phefeni wakiwa wanaimba wimbo mkuu wa Kisotho. Polisi walipowasili katika shule hiyo, mkusanyiko huo nao ulishambuliwa na polisi hao ambapo wanafunzi nao walikuwa wakiwarushia mawe polisi.

Polisi walifyatua mabomu ya gesi inayoumiza macho na kutoa machozi kwa wanafunzi hao. Haijulikani nani alitoa amri ya kutumika kwa risasi za moto kuwafyatulia mkusanyiko ule wa wanafunzi. Wanafunzi hao walianza kukimbia na kutawanyika ovyo ili kuokoa maisha yao. Wengine walikuwa wakigaragara barabarani wakilalamika maumivu baada ya kupigwa risasi.

Zolile aliripotiwa kuwa mwanafunzi wa kwanza kufariki baada ya kuwasili katika zahanati akiwa na majeraha ya risasi.

Lakini pia mwanafunzi Hasting Ndlovu aliripotiwa kufariki kutokana na majeraha ya risasi alizopigwa na polisi wa Makaburu. Lakini kutokana na kutokuwepo kwa picha iliyopigwa ya Hastings Ndlovu, imehesabiwa kuwa mwanafunzi aliyewapa simanzi watu wengi nchini Afrika kusini ni Zolile.

Zolile alipigwa risasi akiwa na dada yake pamoja na rafiki yao kipenzi Mbuyisa Makhubo, alidondokea katika kona ya nyumba moja mpakani mwa mtaa wa Moema na mataa wa Vilakazi; Mbuyisa Makhubo alimnyanyua Zolile akiwa na dada yake Antoinete Sithole.

Zolile alibebwa na Mbuyisa Makhubo mpaka kwenye gari la mwandishi wa habari mweusi Sam Nzima na kumwingiza garini bila hata kuomba. Sam Nzima alipoona ujasiri wa Mbuyisa Makhubo akiwa na dada yake Zolie, alitoa kamera yake na kuwapiga picha walipokuwa wakisogea kwenye gari lake na kuamua kuwasaidia. Ndipo Zolile alipokimbizwa katika Zahanati ya Phenfeni. 

Gari lilikuwa likiendeshwa na mwandishi wa habari Sophie Tema ambaye aliambatana na Sam Nzima. Muda mfupi baada ya kumkabidhi Zolile kwa wahudumu wa afya ilitangazwa kwamba amefariki.