Ifahamu tofauti ya Wasunni na Washia

Waislamu wa Sunnia na Shia wanakubaliana katika maeneo mengi hususani misingi ya imani ya dini ya Kiislamu kutoka kwa mwanzilishi wao Mtume Muhammad S.A.W

Hata hivyo kutofautiana kwao tunarudi nyuma yapata karne kama 13 zilizopita. Tofauti za kimsingi zinaanza katika matendo yao kwani Wasunni wamelalia kwenye Sunnah yakiwa ni rekodi ya mafundisho na misimamo ya Mtume Muhammad huku Washia wakijikita sana kwa Maayatolla (ayatollahs)  kama ishara ya uwepo wa Mungu duniani.  

Duniani hii leo asilimia 85 ya Waislamu ni wale wanaofuata misimamo ya Kisunni na asilimia 15 tu ni Washia. Takwimu mbalimbali zinaweka bayana kwamba Washia walio wengi wapo katika nchi za Iran, Iraq, Bahrain na Azerbaijan. Pia Yemen, Bahrain, Syria na Lebanon.

Wasunni walio wengi wamesambaa zaidi ya nchi 40 kutoka Morocco hadi Indonesia. Miongoni mwa nchi zilizokaliwa na Wasunni ni Saudi Arabia, Misri, Yemen, Pakistan, Indonesia, Turkey, Algeria, Morocco, na Tunisia 

Licha ya tofauti zao kwa miaka mingi wamekuwa wakiishi kwa amani lakini mapema mwanzoni mwa karne ya 20 kulianza vuguvugu na visa vyenye ukali katika baadhi ya maeneo huko Mashariki ya Kati kwa ajili ya kuwania nafasi katika dini na siasa.

Mizizi ya mgawanyiko wa Sunni-Shia inaweza kupatikana wakati wote kurudi karne ya saba, mara tu baada ya kifo cha Mtume Muhammad mnamo mwaka 632. Wafuasi wengi wa Muhammad walidhani baadhi yao wanapaswa kuchagua mrithi, kikundi kidogo kiliamini mtu pekee kutoka kwa familia ya Muhammad yaani binamu yake na mkwewe. Turufu hiyo ilimwangukia Ali kuwa mrithi wa mikoba ya Mtume. Kikundi hiki kilijulikana kama wafuasi wa Ali; kwa Kiarabu Shiat Ali, au Shia.

Mwandishi wa Kitabu “After the Prophet: The Epic Story of the Sunni-Shia Split in Islam” Lesley Hazleton aliandika, “Kiini cha shida hii ni kwamba Muhammad alikufa bila mrithi wa kiume, na hakuwahi kusema wazi ni nani atataka kuwa mrithi wake.”

Hazleton alisema kuwa hatua hiyo ilikuwa muhimu kwasababu wakati anafariki dunia Mtume Muhammad alikuwa amefanikiwa pakubwa kuyaweka pamoja makabila yote ya Arabia na kufanya kile kinachoitwa Ummah yaani mamlaka ya watu au taifa la Kiislamu.

Walio wengi walimchagua rafiki wa karibu Abu Bakr kuwa Khalifa wa kwanza katika jamii ya Waislamu. Ali alikuja kuwa Khalifa wanne au Imam ikiwa ni baada ya wawili waliomtangulia kuuawa.

Ali aliuawa mwaka 661, hivyo makundi mawili yakajitokeza ambao ni Wasunni na Washia. Karne moja baadaye baada ya kifo cha Mtume Muhammad makundi hayo yalijitanua hadi Kutoka Central Asia hadi Hispania.

Mnamo mwaka 681 mtoto wa Ali aliyefahamika kwa jina la Hussein aliongoza kundi la watu 72 kutoka Makka hadi Karbala (ipo Iraq) kwa ajili ya kuuondoa utawala uliojaa rushwa wa Yazid kutoka ukoo wa Ummayad. Majeshi ya Kisunni yalikuwa yakiwasubiri ambako kulipiganwa vita ya siku 10. Mwishoni mwa vita hiyo Hussein aliuawa na mafuasi wake kuondolewa kisha kicha chake kilikatwa na kupelekwa Damascus kwa Khalifa wa Kisunni.

Walichokifanya Wasunni ilikuwa ni kulipoteza kabisa kundi na wafuasi wa Hussein lakini haikuwa hivyo kwani katika utamaduni wa Kishia wanamtazama Hussein kama kioo chake na wanampa heshima yake kupitia kalenda yao Kishia kama siku ya Ashoura kutokana na juhudi zake alizozifanya hapo Karbala.

Waislamu wa Shia wanaamini kuwa Imam hana dhambi kwa asili na kwamba mamlaka yake haina maana kwa sababu inatoka moja kwa moja kutoka kwa Mungu. Kwa hivyo, Waislamu wa Shia mara nyingi huabudu Maimamu kama watakatifu. Wao hufanya Hija katika makaburini na wakiwa na matumaini ya maombezi ya Mungu.

Kwa upande wao Waislam wa Sunni wanapinga kwamba hakuna msingi katika Uislam kwa kikundi cha baraka cha viongozi wa kiroho, na kwa kweli hakuna msingi wa kuabudu au kuombewa kwa watakatifu. Wanashikilia kwamba uongozi wa jamii sio haki ya kuzaliwa, lakini ni uaminifu unaopatikana na unaoweza kupewa au kuchukuliwa na watu.

Waislam wa Kisunni na Shia wanafuata Quran na vile vile hadithi za Mtume (SAW) na Sunna (mila). Hizi ni mazoea ya kimsingi katika Imani ya Kiisilamu. Pia wanafuata nguzo tano za Uislam: shahada, salat, zakat, sawm, na hajj.

Waislamu wa Shia huhisi uhasama kwa baadhi ya masahaba wa Mtume Muhammad. Wengi wa masahaba hawa (Abu Bakr, Umar ibn Al Khattab, Aisha, n.k) wamesimulia mila kuhusu maisha ya Mtume na mazoezi ya kiroho. Waislamu wa Shia wanakataa mila hii na hawatekelezi yoyote ya mazoea yao ya kidini kwa ushuhuda wa watu hawa.