Uhuru wa Tanganyika 1961

Ramani ya Tanganyika, wakati wa Utawala wa Ujerumani; Tanganyika ilikuwa ikiitwa German East Africa (GEACO)

Taifa la Tanganyika lilijipatia uhuru wake Desemba 9, 1961 kutoka kwenye makucha ya Uingereza. Historia yake inaanzia mbali, harakati za kudai uhuru wa Tanganyika ambayo baadaye (1964) ilikuja kuungana na Zanzibar kuunda inayoitwa sasa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania. 

Mwandishi wa harakati za uhuru wa Tanganyika Mohammed Said katika kitabu chake cha “The Life and Times of Abdulwahiid Sykes,” anasema  Julius Kambarage Nyerere alikuja Dar es Salaam mwaka 1952 akiwa kama mwalimu wa shule ya St. Francis College, Pugu. 

Nyerere alikuwa na Mwapachu huko Tabora katika mwaka 1945, na Makerere College na baadaye nchini Uingereza wakichukua masomo ya juu. 

Inawezekana kwamba Nyerere kufuatia harakati za chama cha TAA, alisikia kuhusu Abdulwahid kupitia kwa Mwapachu alipokuwa bado yuko Uingereza. Mwapachu na Nyerere walikuwa wanafunzi katika Chuo cha Makerere wakati ambapo Kasella Bantu na Nyerere walifundisha katika shule moja, St. Mary's School huko Tabora.

Uhuru wa Tanganyika huwezi kuuzungumzia bila kumzungumzia Mwalimu Julius Kambarage Nyerere namna alivyopita hadi kufikia kushika madaraka makubwa ya kuliongoza taifa.

Nyerere alipata kusema kwamba, ilikuwa dhahiri yake kufundisha kwa muda kisha aingie kwenye siasa. Hatimaye Nyerere alifanywa kuukubali ule uongozi ambao Tanganyika Africans Association (TAA) ilimpa.

Shindano baina ya aliyekuwa rais, Abdulwahid na Mwalimu wa shule asiyefahamika, Julius Nyerere, lilifanyika kwenye Ukumbi wa Arnatouglo Aprili 17, 1953. Ukumbi huu ukienda ofisi ndogo za Chama chsa Mapinduzi mtaa wa Lumumba jijini Dar es Salaam utaonyeshwa tu.

Nje ya duara la uongozi wa TAA ambao ulimpendekeza kugombea, Nyerere alikuwa mgeni kabisa kwa wote waliokuwa na haki ya kupiga kura.

Shughuli za kisiasa za Nyerere zilianza tangu siku hii. Hapa alikuwepo Nyerere, mgeni na mtu aliyekuwa hana historia ya kuongoza mapambano ya watu dhidi ya serkali ya kikoloni.

Familia ya Sykes ilikuwa imehusika na siasa za kienyeji mjini Dar es Salaam kwa takribani robo ya karne wakianzisha na kuongoza vyote viwili vyama vya African Association na Al Jamiatul Islamiyya. 

Abdulwahid kama mtoto wa Kleist Sykes alikuwa mmoja wa familia iliyojadili hadharani masuala ya kisiasa ya siku zile na kuyaandika wakati mwingine wakiandikiana barua na mamlaka ya kikoloni.

Uchaguzi ulikuwa wa kuinua mikono. Phombeah aliyekuwa mfawidhi wa Ukumbi wa Arnatouglo alikuwa msimamizi wa uchaguzi huo. Phombeah aliwaomba wote wawili Abdulwahid na Nyerere kutoka nje ya ukumbi ili uchaguzi uanze. 

Wiki nzima kabla ya uchaguzi Phombeah alikuwa akizunguuka huku na kule akimfanyia kampeni Nyerere. Lakini hakukuwa na haja ya kufanya hivyo, duara la ndani kabisa la TAA la Abdulwahid, Ally, Dossa Aziz na Rupia lilikuwa tayari limekwishaamua kumfanya Nyerere awe rais wa chama.

Uchaguzi ilikuwa kutimiza utaratibu tu. Baada ya Abdulwahid na Nyerere kutoka nje upigaji kura ulianza Abdulwahid "alishindwa" uchaguzi huo ikiwa ni mara yake ya kwanza katika maisha yake yote ya siasa.

 

Bendera ya Tanganyika

Nyerere alishinda uchaguzi huo dhidi ya Abdulwahid aliyekuwa rais wakati huo kwa kura chache sana. Huu ulikuwa ndio mwanzo na mwisho kwa ushawishi wa familia ya Sykes katika chama cha TAA na mwanzo wa shughuli za kisiasa za Nyerere. Tangu siku ile historia ya kisiasa ya Tanganyika kamwe haikuwa ile ile tena.

Dossa Aziz alikuja kutoa taarifa kwamba Abdulwahid hakushindwa katika uchaguzi ule,

"Hakukuwa na namna yoyote Nyerere angeweza kumshinda Abdulwahid katika Dar es Salaam ya miaka ya 1950. Abdulwahid hakushindwa katika uchaguzi ule. Sisi sote tulitaka iwe vile. Uongozi wa TAA tulimtaka Nyerere."

Abdulwahid alikuwa mwenye kuonekana mara kwa mara, kama rais wa TAA aliifanya ofisi yake ipendeze. Alizoea kuwakaribisha watendaji wa TAA nyumbani kwake kwa chakula cha mchana na usiku na hili liliongeza umaarufu wake. Wakati huo wengi walidhani Nyerere asingefaa katika nafasi ile ya Abdulwahid.

Marehemu Tewa Said alipata kueleza kwamba siku ile kabla ya uchaguzi pale katika Ukumbi wa Arnatouglo, Abdulwahid alikwenda nyumbani kwake jioni. 

Wakati huo Tewa alikuwa akikaa mtaa wa Pemba si mbali sana toka nyumbani kwa Abdulwahid. Abdulwahid alimwambia Tewa haya kuhusu mabadiliko ya uongozi ambayo waliamua yafanyike kwenye chama cha TAA;

"Tewa, kesho tunakwenda kumpa huyu mtu, Nyerere, mamlaka ya kuendesha nchi hii. Kuanzia hapo, mara tu tutakapomchagua kutuongoza hakuna namna ya kumnyang'anya mamlaka hayo. Hatumfahamu vizuri sana lakini natumaini kila kitu kitakwenda vizuri." 

Tewa akikumbuka matukio yaliyopelekea Nyerere kuchaguliwa kama rais wa TAA alisema; "Kitu pekee alichokuwa nacho Nyerere zaidi ya Abdulwahid kilikuwa ile digrii ya chuo kikuu. Abdulwahid kwa takribani miaka minne tangu akamate ofisi katika mwaka 1950, alikataa kuitisha mkutano wa wajumbe kwa sababu moja au nyingine, mpaka alipokutana na Nyerere. Ninaamini kama Abdulwahid angekwenda Makerere tungeunda chama cha TANU mapema zaidi, labda kabla ya mwaka 1954 na Abdulwahid angekuwa rais, hata kama angeshindana na Nyerere."

Haya ni miongoni mwa mambo yaliyokuwapo nyuma ya uhuru wa Tanganyika ambayo mwaka 1919 sehemu kubwa ya koloni la Kijerumani ilikabidhiwa rasmi mikononi mwa Uingereza kama eneo la kudhaminiwa chini ya mamlaka ya Shirikisho la Mataifa kulingana na kifungo 22 cha mkataba wa Versailles. 

Wajerumani walianza kushirikia eneo la Tanganyika tangu mwaka 1886 ikiwa ni miaka miwili baada ya Mkutano wa Berlin mwaka 1884.

Ramani ya Afrika