MAKTABA YA JAIZMELA: Moise Tshombe ni nani?

Juni 29, 1969 alifariki dunia mwanasiasa wa Jamhuri ya Kidemokrasi ya Kongo (DRC), Moise Tshombe. 

Mwanasiasa huyo alikuwa Rais wa kwanza wa jimbo lililotaka kujitenga Lenye utajiri wa madini ya shaba la Katanga huko DRC. Pia alikuja kuwa Waziri Mkuu wa DRC.

Alifariki dunia jijini Algiers, Algeria akiwa na umri wa miaka 49.  Mnamo mwaka 1967, Tshombe alihuhukumiwa kifo bila yeye mwenyewe kuwepo (in absentia).

Juni 30, 1967 akiwa nadani ya ndege ya Hawker Siddeley ambayo ilitekwa na Francis Bodenan ambaye alikuwa wakala wa ujasusi wa SDECE ya Ufaransa. Kwa mujibu wa taarifa za serikali ya DRC wakati huo zilisema kuwa, Tshombe alikuwa akienda Afrika.

Tshombe alipelekwa Algeria ambako alitupwa jela na kuwekwa chini ya ulinzi mkali. Marubani wa ndege Britons Trevor Coppleston na David Taylor waliachiliwa na walirudi zao nchini Uingereza.

Serikali ya DRC ilikuwa ikitaka arudishwe nchini mwake lakini ilishindikana kutokana na waungaji mkono wake wa Kimagharibi walikataa kuachiliwa kwake. Algeria nao walikataa maombi yote mawili ya DRC na waungaji mkono wa Kimagharibi.

Kamati maalumu ya Tshombe iliyokuwa nchini Marekani ikiongozwa na Marvin Liebman na William F. Buckley walianza harakati za kushinikiza Tshombe kuachiliwa na kupelekwa nchini Hispania.

Rafiki mkubwa na mtoaji wa misaada wa Tshombe aliyefahamika kwa jina la Michel Struelens alisafiri katika miji tofauti barani Ulaya ili kupata uungwaji mkono wa sehemu ya kumweka Tshombe lakini hakupata msaada.

Tshombe alifariki dunia kwa kile kilichoelezwa mshtuko wa moyo huko Algiers. Tshombe alizikwa katika makaburi ya Etterbeek karibu na Brussels nchini Ubelgiji.

Tshombe kama alivyokuwa Patrice Lumumba amekuwa akichukuliwa kuwa alama muhimu katika mapambano dhidi ya uzalendo wa Mwafrika.

Mwanadiplomasia wa DRC Thomas Kanza mnamo mwaka 1972 alikaririwa akimwelezea Tshombe alikaribia kuwa mkombozi wa DRC. “Moise Tshombe alikaribia kuwa mwokozi wa Congo wakati akirudi kutoka uhamishoni. Lakini historia iliamua vinginevyo na watu wa Congo walijikuta wakiwa chini ya uongozi wa Mobutu.”

Jina lake halisi ni Moise-Kapenda Tshombe. Alizaliwa Novemba 10, 1919 katika mji mdogo wa Musumba katika ardhi ya DRC wakati huo ikiitwa Belgian Congo. Aliamua kujitenga na kuwa kiongozi wa jimbo la Katanga mnamo mwaka 1960.

Alipata nguvu ya kujitenga kutokana na nguvu za kijeshi kutoka kwa washirika wake. Kwa miaka mitatu alifanikiwa kuisimamia ardhi huru ya Katanga akiungwa mkono na Umoja wa Mataifa. Tshombe alikuwa mwanasiasa mwenye akili katika siasa za DRC enzi za uhai wake.

Mnamo mwaka 1963 majeshi ya UN yaliivamia Katanga na kumwondoa Tshombe ambaye alikimbia uhamishoni Northern Rhodesia (Zambia) na baadaye alikwenda Hispania.

Mnamo Julai 1964 alirudi nchini DRC ambako alihudumu kama Waziri Mkuu wa serikali mpya ya Muungano. Baraza lake liliapishwa Julai 10.

Tshombe alikuwa akiungwa mkono na wanasiasa wa majimbo ya DRC, machifu na wenye fedha kutoka nje.

Aliposhika nafasi hiyo jambo la kwanza alilolifanya ni kuwaachia huru wafungwa wa kisiasa 600 akiwamo Antoine Gizenga na aliamuru wanajeshi wa Katanga waliokimbilia Angola kurudi DRC na kuungana na jeshi la taifa hilo.

Katika hotuba yake ya Mwaka Mpya mnamo mwaka 1965, Tshombe alikataa kuungana na Waasi wa Simba ambao walikuwa wafuasi wa Lumumba.

Aliondolewa katika Uwaziri Mkuu wa DRC mnamo Oktoba 1965 na Rais Joseph Kasavubu. Mwezi Novemba ikiwa ni mwezi mmoja baada ya kuondolewa katika nafasi hiyo Jenerali Mobutu Sese Seko alifanya jaribio lililofanikiwa na kumwondoa madarakani Kasavubu.

Pia Mobutu alipeleka mashtaka ya uhaini dhidi ya Tshombe ambaye kwa mara nyingine alilikimbia taifa hilo na kwenda uhamishoni nchini Hispania wakati huo ikiwa mikononi mwa dikteta Francisco Franco na ndio ukawa mwanzo wa safari ndefu ya taifa hilo mikononi mwa Mobutu.