Ifahamu historia ya Mji wa Moshi

Historia ni somo kuhusu maisha ya binadamu na utamaduni wao wakati uliopita. Mara nyingi neno historia pia lina maana ya maarifa yoyote kuhusu wakati uliopita, yawe au yasiwe maarifa ya watu (kwa mfano "historia ya ulimwengu").

Wanahistoria wanapata maarifa yao kutoka maandishi ya zamani (hasa kwa Historia andishi), kutoka fasihi simulizi na kutoka akiolojia (hasa kwa Historia ya awali).

Kwa mfano historia ya neno Kilimanjaro; Umaarufu wa jina hili umetokana na mlima mrefu uliosimama pekee unaoitwa Mlima Kilimanjaro, upatikanao kaskazini mwa Tanzania.

Asili ya neno hili ni makosa ya kisarufi yaliyofanywa na wageni kutoka ng'ambo ambao waliwasili eneo hilo karne ya 18 na kuwakuta wazawa  wakiishi maeneo hayo kuuzunguka mlima huo.

Inasemekana kuwa wazawa wa eneo hilo yaani wachaga waliuita mlima huo 'kilimakyarooo', wakimaanisha kilima kirefu.

Lakini kutokana na kushindwa kutamka hilo neno 'wazungu' walitamka kwa namna yao na kuuita huo mlima Kilimanjaro, ambalo ndilo neno litumikalo hadi hivi sasa kutokana na kwamba wao waliweza kuhifadhi hilo jina kwa njia ya maandishi na kulitangaza kote duniani.

Neno ‘Kilimanjaro limetumika pia kuutaja mkoa wa Kilimanjaro ambao una wilaya zipatazo saba za Same, Mwanga, Rombo, Moshi Vijijini, Moshi Mjini, Hai na Siha

Katika makala haya tutaangazia mji wa Moshi, sababu ya kuitwa jina hilo.

Mji wa Moshi ulianzia katika eneo la Old Moshi, Tsudunyi upande wa milimani ambako sehemu hiyo ilikuwa ikiitwa Moshi hapo kabla.

Wakati wa ujio wa wageni mbalimbali kutoka nje ya bara la Afrika katika ardhi ya Uchagani  miaka ya katikati ya karne 19 kwa ajili ya kufanya biashara na upelelezi wa upatikanaji wa mali ghafi walikutana na jamii zenye nguvu.

Wakitokea maeneo Ya Pwani, Ulaya, Asia na Uarabuni waliikuta Old Moshi ukiwa ndio mji mkubwa zaidi kibiashara katika ardhi ya uchagani ikiwa mikononi mwa kiongozi shupavu Mangi Mkuu Rindi Makindara.

Mangi Mkuu aliingia mikataba mbalimbali ya kibiashara na mahusiano ya kidiplomasia na serikali za Waingereza, Wajerumani na hata Zanzibar.

Baada ya Mangi Rindi Mandara Kufariki, Wajerumani ambao walikuwa wameshajipanga walibadilika na kuanza kuwa wababe wakati huo Gavana wa Wajerumani Kilimanjaro akiwa Dkt. Karl Peters na walijenga kituo cha kijeshi Old Moshi, hiyo ikiwa ni mwishoni mwa mwaka 1891.

Huo ndio ukawa mwanzo wa utawala wao Kilimanjaro. Hata hivyo Umangi wa Old Moshi ulikuwa umerithiwa na Mangi Meli Mandara mtoto wa Mangi Rindi Mandara ambaye alikuwa jeuri na mwenye kujiamini sana na hakutaka kuwa chini ya utawala wa Wajerumani.

Mangi Meli hivyo hakukuwa na maelewano mazuri kati yake na Wajerumani na hata watu wa Old Moshi kwa ujumla walikuwa wajeuri sana dhidi ya ubabe wa wajerumani.

Wakati huo huo Mangi Ndegoruo Marealle wa Marangu aliimarisha mahusiano yake na Dr. Karl Peters kiasi cha kumzawadia binti mrembo aliyeitwa Ndekocha.

Kitendo hicho kilimfanya  Dkt. Karl Peters ahamishe Ofisi za Utawala za Wajerumani Kilimanjaro Kutoka Old Moshi, Tsudunyi hadi Marangu, Lyamrakana mnamo mwaka 1892.

Lakini Karl Peters alifanya ukatili mwingi sana pamoja na mauaji katika ardhi ya Uchagani hususan Marangu kiasi cha kuimarisha sana ulinzi wake binafsi na hakuchukua muda mrefu aliondoka Kilimanjaro.

Gavana mpya Aliyekuja Kilimanjaro Von Bulow hakuwa na maelewano hata na Mangi Ndegoruo Marealle mwenyewe licha ya kuishi Marangu na alitumia mabavu kujaribu kulazimisha kila kitu.

Ubabe wake ulipelekea Von Bulow kuingia katika mzozo na Mangi Meli, wakati huo ofisi za utawala wa Wajerumani zikiwa Marangu alikozihamishia Karl Peters.

Von Bulow aliamua kuivamia tena Old Moshi kupambana na Mangi Meli ambaye alionekana ni jeuri sana na asiyetishika.

Von Bulow alikusanya majeshi yake pamoja na askari mamluki wa Kinubi kutoka Sudan na wengine wa Kizulu kutoka Afrika Kusini.

Mashushushu wa Mangi Meli Walikuwa Makini Kufuatilia nyendo zao na mnamo Juni mwaka 1892, waliivamia old moshi.

Jeshi imara la Mangi meli lililojumuisha askari kutoka Old Moshi, Uru na Kilema walijibu mapigo kwa ustadi mkubwa na askari wa Von Bulow waliuawa kwa wingi sana na kuzidiwa.

Von Bulow alikimbia lakini alitafutwa na askari wa Mangi Meli akapatikana akiwa amejificha huko Kahe naye akauawa huko huko.

Baada ya Von Bulow kuuawa Wajerumani wote Kilimanjaro walikimbia na hawakuthubutu kurudi Kilimanjaro kwa karibu mwaka na nusu, mpaka waliposhawishiwa sana kurudi na taasisi za kidini.

Baada ya kushawishiwa sana, Wajerumani walirudi Kilimanjaro mwaka 1893 mwishoni wakiwa na silaha nzuri za kisasa kwa wakati huo za kivita na jeshi imara sana kupambana na majeshi ya Wachaga.

Waliingia Old Moshi usiku na kufanya mashambulizi ya kushtukiza kwenye ngome ya Mangi meli.

Vita ilipiganwa siku mbili usiku na mchana na Mangi Meli na majeshi yake walizidiwa na kuamua kujisalimisha ili kuepusha mauaji zaidi.

Mangi Meli alipewa masharti ya kutoa malighafi na nguvu kazi ya kutosha kujenga kituo kipya cha kijeshi cha Wajerumani Old Moshi na Ofisi za utawala wa Wajerumani.

Baada ya vita ya pili kati ya Wachaga na Wajerumani gavana mpya wa wajerumani kilimanjaro kapteni Johannes aliamua kurudisha Old Moshi ofisi za utawala wa wajerumani kilimanjaro ambazo Karl Peters alikuwa amezihamishia Marangu.

Kapteni Johannes alizirudisha lli aweze kuidhibiti Old Moshi. Hapo ndipo mji wa Moshi ukarudi upya eneo hilo la Tsudunyi na Ofisi za Utawala Kilimanjaro kuanzia Mwaka 1893 - 1919.

Mwaka 1912 reli lliyokuwa inajengwa ikitokea Tanga Kuelekea Kilimanjaro ilifika katika tambarare za Moshi na taratibu ukaanza mji mpya ambao uliitwa "The New Moshi" Yaani Mji Mpya wa Moshi kwasababu mji wa Moshi wenyewe ulikuwa kule mlimani.

Mwaka 1919 Ofisi za Utawala Kilimanjaro pamoja na taasisi zake kama Hospitali Ya Mawenzi, Mahakama n.k. vilivyokuwa Old Moshi, zilihamishiwa huku chini kwenye tambarare ambapo palikuwa bado ni mapori na hakuna hali nzuri sana ya hewa.

Baadaye ule mji kule juu mlimani ukapewa jina jipya "The Old Moshi" na Mpaka Leo panaitwa Old Moshi. Majengo yaliyokuwa ofisi za utawala kule Old Moshi sasa hivi ndio Majengo ya Halmashauri ya Wilaya Ya Moshi Vijijini.

Baadaye Jina La "The New Moshi" au Kwa Kijerumani "Neu Moschi" Lilikufa na Kuitwa ‘Moshi’ mpaka leo.