MAKTABA YA JAIZMELA: Patrice Lumumba ni nani?

Januari 17, 1961 alifariki dunia mwanasiasa na mwanaharakati aliyepigania uhuru wa taifa la Jamhuri ya Kidemokrasi ya Kongo (DRC) Patrice Lumumba. Kwa mujibu wa ripoti za Ubelgiji na Marekani, zilisema kuwa Lumumba alipigwa risasi na kuuawa mnamo saa 3 na dakika 40 usiku.

Ukweli ni kwamba Lumumba alipata maadui wengi kutokana na kuwa karibu na Urusi, wakati huo wa Vita Baridi.

Licha ya kupingwa na nchi za kimagharibi ikiwemo Marekani na Ubelgiji, Lumumba alifanikiwa kuipatia uhuru Zaire wakati huo ikiitwa Belgian Cong Uhuru Juni 30, 1960 na baada ya hapo Lumumba akawa waziri mkuu, huku Joseph Kasavubu akiwa raisi wa taifa hilo.

Lumumba ni miongoni mwa wanaharakati wanaokumbukwa sana katika historia ya dunia kutokana na ujasiri na msimamo wake katika kumtetea mtu mweusi.

Mnamo Novemba 25, mwaka 1960 akiwa amejificha kwenye kiti cha nyuma cha gari huku mvua kubwa ikinyesha aliondoka kisiri kwenye makazi yake ili kusaka kuungwa mkono huko kwenye ngome yake Stanleyville.

Jeshi la Umoja wa Mataifa halikuruhusiwa kujihusisha na siasa za Congo na hivyo liliagizwa lisijihusishe na harakati za Lumumba wala wafuasi wake.

Alikamatwa na askari wa Mobutu na kutiwa korokoroni huko Thysville.

Hata akiwa gerezani, Lumumba alikuwa tishio kwa Kasa-Vubu,  Mobutu, lakini pia kwa Marekani na Ubelgiji.

Kwa hiyo wakati Katibu mkuu wa Umoja wa Mataifa Dag Hammarskjöld na wawakilishi wake wakipigania aachiliwe huru, Kasa-Vubu na Mobutu, kwa usaidizi wa Ubelgiji walikuwa wanasaka mbinu za kummaliza kabisa.

Hivyo mpango ulisukwa kumkabidhi Lumumba kwa watu wa Kasai waliotaka kulipiza kisasi.

Ndege ilimchukua Lumumba na wenzake watatu, ndani ya ndege walipata kipigo na mateso makali na baada ya kutua Katanga walipelekwa eneo la mafichoni ambako waliuawa na kuzikwa.

Siku iliyofuatia miili  yao ilifukuliwa, ilikatwakatwa na kuyeyushwa kwenye tindikali ya Sulfa.

Mpaka leo hii mabaki ya miili yao iliko ni kitendawili kisicho na jibu, wakati huo Patrice Lumumba alikuwa yu ngali kinda mwenye umri wa miaka 36 tu.

Lumumba alikulia katika familia ya kikatoliki yenye watoto wanne. Alipata elimu ya msingi ya kiprostestanti na baadae elimu ya sekondari katika shule ya seminari ya kanisa la katoliki.

Katika maisha yake alifanya kazi katika shirika la posta kama muuza bia.

Mnamo mwaka 1951 Lumumba alifanikiwa kupata mke aliyejulikana kwa jina la Pauline Opangu.

Alipokuwa akifanya kazi katika shirika la Uchapishaji la Ubelgiji mnamo mwaka 1955, alipata tuhuma za wizi wa fedha na kuhukumiwa kifungo cha miaka miwili, lakini kwa mujibu wa mwanasheria wa Kibelgiji Lumumba alipunguziwa kifungo badala ya miaka 2 akahukumiwa kwa miezi 12.

Baada ya kutoka jela mnamo Julai 1956, Lumumba alifanikiwa kuanzisha chama kilichojulikana kama MNC (Movement National Congolese) na mpaka kufikia mwaka 1958’s Lumumba alikuwa mwenyekiti wa chama hicho.

Lumumba alikuwa miongoni mwa watu walioudhuria mkutano wa WATU WOTE WA AFRIKA (ALL AFRICAN PEOPLE) uliofanyika nchini Ghana mnamo Desemba mwaka 1958, na mwenyeji wake alikuwa Nkwame Nkurumah.

Umaarufu wake uliibuka wakati wa sherehe za uhuru wa Congo tarehe 30 Juni 1960 baada ya mfalme Baudoin wa Ubelgiji kutumia fursa ya sherehe hizo kutetea  yale yaliyofanywa na Ubelgiji nchini humo.

Joseph Kasa-Vubu, Rais wa kwanza wa Congo wakati huo  alijibu hotuba hiyo kwa heshima na taadhima lakini Lumumba alipochukua kipaza sauti hakusitiri neno.

Akatumbua jipu na kukemea ukoloni wa wabelgiji akisema ulikuwa ni dhihaka kubwa. Ubelgiji haikutarajia kwani ilitegemea baada ya uhuru mambo yataendelea kama ada.Siku tano baada ya uhuru askari wa jeshi la Congo ambalo hakukuwepo na afisa hata mmoja wa kicongo, wakakengeuka na kuanza kushambulia raia wa kibelgiji.

Ubelgiji ilishindwa kuchukua hatua huku harakati za kugombea miji mbali mbali zikiendelea.

Ndipo Ubelgiji ikajikita jimboni Katanga kwenye utajiri mkubwa, jimbo ambalo lilijitenga.

Rais Kasavubu na Waziri Mkuu wakeLumumba walisaka usaidizi kutoka Marekani kwa Rais Eisenhower bila mafanikio yoyote na hivyo wakabisha hodi Umoja wa Mataifa.

Baraza la Usalama la Umoja wa Mataifa likaidhinisha kupelekwa kwa kikosi kikubwa cha walinda amani ili kuoondoa askari wa kibelgiji huko Congo na kurejesha utulivu wa raia na utawala.

Kikosi cha kwanza cha askari 3,000 kutoka nchi za Afrika kiliwasili ndani ya siku tatu,  na wengine 10,000 waliwasili wiki mbili baadaye kukiwa na watendaji ili kuondoa pengo la utawala wa raia, huduma za afya, mawasiliano na usalama.

Nia ikiwa kuelekeza wanaCongo jinsi ya kuongoza nchi  yao.

Mpaka sasa Patrice Lumumba anakumbukwa na watu wengi hapa duniani kwa kuwa mstari wa mbele katika ukombozi wa mtu mweusi juu ya utawala wa kikoloni.

Kwani kuna barabara zinatumia jina la Lumumba, kuna Mitaaa inatumia jina la Lumumba, kuna Nyimbo ziliitwa Lumumba, kuna Makundi ya wasanii yanatumia jina la Lumumba, kuna kumbi za mikutano na vyuo na taasisi mbalimbali zinatumia jina la Lumumba.

Hakika jina la Lumumba halitasahaulika katika Historia ya Ulimwengu huu hususani barani Afrika.

Katanga ilijitenga, wanajeshi wa kibelgiji wakiendelea kuwepo huku vikosi vya Umoja wa Mataifa vikiwa havina mamlaka ya kuwashambulia bali kuweka majadiliano. Lumumba hakufurahi Alisaka usahiba na Urusi huku vyombo vya habari vya magharibi vikidai ni kibaraka wa nchi hiyo, jambo ambalo baadaye lilimchochea kusaka usaidizi wa kijeshi kutoka Urusi ambapo ndege 11 za mizigo ziliwasili Stanleyville zikiwa na bendera ya Congo na zimeandikwa Jamhuri ya Congo.

Lumumba hata alitishia kufukuza kikosi cha Umoja wa Mataifa na yaelezwa kuwa mapema mwezi Septemba baada kuomba usaidizi wa kijeshi kutoka Urusi, shirika la ujasusi la kimarekani, CIA lilipatiwa kibali kumuua, lakini walishindwa wakati huu kutokana na ulinzi mkali kutoka Umoja wa Mataifa.

Lumumba alisaka kumaliza harakati za kujitenga kwa jimbo la Kasai.

Alibeba askari kwa kutumia ndege za kisovieti kwenda Katanga ambapo askari walijitwalia madaraka na hata kuripotiwa vitendo vya ubakaji na uporaji kwa watu wa jamii ya Luba.

Hii ilimjengea uadui mkubwa. Kitendo hiki kilimchochea Rais Kasa-Vubu na kwa ushawishi wa Marekani, alimuondoa Lumumba serikalini kwa madai ya kutumbukiza taifa kwenye vita vya wenyewe kwa wenyewe.

Lumumba alijibu hoja kupitia redioni na kutoa wito kwa wananchi wa Congo kusimama kidete na kupambana ili wafe nae.

Kwa kuwa nchi za magharibi zilimuunga mkono Rais Kasavubu huku Urusi ikimuunga mkono Lumumba , Congo iligawanyika pande mbili, Mashariki na Magharibi huku Umoja wa Mataifa ukiwa kati. Siku chache baadaye mambo yalibadilika baada ya mnadhimu mkuu wa Lumumba, Kanali Joseph Mobutu alipohamia upande wa pili.  

Kufuatia ushawishi wa Marekani, Mobutu alitangaza kupitia radio kuwa anachukua serikali akiwa mrengo wa Rais Kasavubu na kuwa kiongozi mkuu wa serikali.

Lumumba, akiwa chini  ya ulinzi wa vikosi vya Umoja wa Mataifa aliendelea kuishi akiwa ametengwa kwenye makazi ya Waziri Mkuu lakini zama zake za utawala zimefika ukingoni.

Pindi Baraza Kuu la Umoja wa Mataifa lilipolazimika chini ya shinikizo la Marekani kupiga kura kumtambua Kasa-Vubu na Mobutu kuwa wakaliaji halali wa kiti cha Congo kwenye Baraza Kuu la Umoja huo, ndipo Lumumba alitambua kama karata kishalamba garasa mchezo umekwisha.

Alizaliwa Julai 2, 1925, huko Onaluwa, Katako-Kombe katika mkoa wa Kasai.