Malameni Rock: Mwamba uliomaliza watoto wa Kipare

Malameni Rock at Mbaga, Same.

Utamaduni ni jumla ya mambo yote yaliyobuniwa na jamii ili kukidhi utashi na maendeleo yake.

Kwa maneno mengine utamaduni ni mwenendo wa maisha ya jamii, mtazamo wao wa mambo na taratibu zao za kuendesha maisha zinazowatofautisha wao na jamii nyingine. 

Utamaduni ndicho kitambulisho kikuu cha taifa na ni ikielelezo cha utashi na uhai wa watu wake. Nguzo za Utamaduni ni pamoja na mila na desturi, lugha, michezo na historia.

Kwa mfano katika baadhi ya mila na desturi za makabila mtoto akizaliwa hakuna mtu anayeruhusiwa kumwona mtoto huyo. 

Kwa kawaida, mtoto huwekwa ndani ya nyumba nao watu wasio washiriki wa familia hawaruhusiwi kumwona mpaka baada ya sherehe ya kumpa jina.

WILAYA YA SAME, KILIMANJARO

WILAYA ya Same ipo Mkoa wa Kilimanjaro umbali wa kilometa 105 kutoka Moshi yalipo Makao Makuu ya Mkoa.

Ni kati ya Wilaya 6 za Mkoa wa Kilimanjaro. Wilaya ya Same ilianzishwa mwaka 1962.

Kwa mujibu wa makadirio ya mwaka 2017; Wilaya ya Same inakadiriwa kuwa na Wakazi wapatao 296,287 na idadi ya kaya zipatazo 65,842

Wilaya ya Same ipo katikati ya Latitudo 040 04’006 Kaskazini hadi 040 04’456 Kusini na Longitudo 370 04’87 Mashariki hadi 380 04’897 Magharibi.

Hali ya hewa ya wilaya ina kiwango kati ya nyuzi joto 15 hadi 30 na kiwango cha mvua cha wastani wa kati ya lita za ujazo 500 hadi 2,000 kwa mwaka.

Kiikolojia Wilaya imegawanyika katika kanda tatu nazo ni; ukanda wa juu ambao ni milimani.

Eneo linalofaa kwa kilimo cha tangawizi, kahawa, ndizi, maharage, miwa, miti (kwa ajili ya mbao/ boriti/kuni) matunda mbalimbali kama mapapai, na maparachichi.

Ukanda wa kati  na ukanda wa chini ambao ni tambarare. Ukanda wa tambarare katika wilaya ya Same una hali ya kijangwa na makazi mtawanyiko kwa wakazi wanaojishughulisha na ufugaji.

Hifadhi ya Mkomazi Hifadhi ya Mkomazi ilianzishwa mwaka 1951 kama Pori la Akiba la Mkomazi –umba, kutoka katika Pori Tengefu la Ruvu na lina ukubwa wa kilometa za mraba, 3600, Pori hilo la Akiba lilipandishwa hadhi na kuwa hifadhi ya Taifa (National Park).

Hifadhi iko ndani ya mikoa ya Kilimanjaro katika Wilaya ya Same kwa asilimia 61 na Wilaya ya Lushoto mkoani Tanga kwa asilimia 39 na ukubwa wa hifadhi nzima ni kilometa za mraba 3245.

HISTORIA YA KABILA LA WAPARE

Wapare ni kabila kutoka milima ya Pare, Mkoa wa Kilimanjaro, kaskazini mwa nchi ya Tanzania. Kabla ya kuingia huko, inasemekana walikuwa Taveta, Kenya, kwa zaidi ya karne moja iliyopita na wakati huo walikuwa wakijulikana kwa jina la Waasu.

Masimulizi yanasema walipoingia Tanganyika, walitamani kufanya makao yao kwenye miteremko ya Mlima Kilimanjaro, lakini wakavurumishwa na wenzao waliokuwepo kabla yao, yaani Wachagga.

Wachagga hao hawakuwa radhi kuwaruhusu Wapare kuwa na makazi eneo hili, hivyo waliwafukuza kwa kupigana kama ilivyokuwa tabia ya makabila mengi hapo zamani.

Wakati wa kupambana walikuwa wakiambiana, “Mpare… Mpare” wakimaanisha ‘Mpige…Mpige!’ Waasu hawa wakatimka mbio na kuparamia milima ambayo sasa inaitwa milima ya Upare. Waasu wakaanza kuitwa Wapare kwa maana ya "Wapige".

Hizi ni hadithi zinazosimuliwa na baadhi ya Wachagga ambao ndio watani pekee wa Wapare, utani uliozaliwa baada ya purukushani hizo za kuingia Tanganyika. 

Hata hivyo, hakuna hata Mpare mmoja anayeafiki maelezo hayo, isipokuwa wanakiri kuwa walitokea Taveta: ndiyo maana hata baadhi ya maneno na lafudhi yao haiko mbali sana na watu wa Taveta.

Zamani Wapare walikuwa na sala tofauti kwa kila ukoo na eneo lao la tambiko.

Katika karne ya 19 hadi 20 wamisionari wa Ukristo waliingia maeneo mengi ya Upare.

Imani za Wapare kwa sasa zinatofautiana kutokana na maeneo: walio kusini mwa wilaya ya Same katika maeneo ya Ndungu, Kihurio, Bendera, Hedaru, Makanya, Suji, Chome, Tae, Gonja, Mamba hadi Vunta kuna waumini wa kanisa la Sabato wengi sana.

Maeneo kama Chome, Mbaga, Gonja, Vudee yana waumini wengi wa Kanisa la Kilutheri.  

Katika Wilaya ya Mwanga kuna idadi kubwa ya Walutheri na Waislamu.

Wakatoliki, japo ni wachache, wanapatikana zaidi katika maeneo ya Kisangara Juu, Vumari na Mbaga.

MWAMBA WA MALAMENI  ULIVYO

Kimbwereza akitoa maelezo kuhusu Malameni Rock.

Petrolojia ni tawi la jiolojia ambalo linasoma miamba na masharti ambayo huyaunda. Petrolojia ina sehemu ndogo tatu: igneous, metamorphic, na petrology sedimentary.

Hivyo basi muundo wa Malameni Rock, ni mwamba mgando au mgumu au moto (igneous). Sifa za miamba hii ambayo kipetrolojia ilitokana na kupoa na kuganda kwa magma.

Hadi mwaka 1930 mila na desturi za Wapare katika kuwatoa watoto wenye ulemavu wakidai kuwa ni kuondoa mapepo ambayo yangeweza kuwasababishia laana na mikosi katika familia hizo zilikuwa zikiendelea kufanya. Hii ikiwa ni kabla ya Wamishionari wa Kikristo kuanza kueneza neno la Mungu katika milima hiyo ya Upareni.

Miaka ya mwishoni mwa 1800 ukristo ulianza kupenya katika milima hiyo. Mchungaji mmoja kutoka Leipzig aliyefahamika kwa jina Jacob Jenson Dannholz alijenga kanisa katika kijiji cha Mbaga ambako Malameni Rock inapatikana kati ya mwaka 1908 hadi 1917.

Hadi sasa unapofika katika Vilima vya Mbaga ili uweze kwenda kujionea namna mwamba huo ulivyo, ni sharti upewe maelekezo na historia kuhusu Malameni Rock.

Kwa kifupi ni kwamba Malameni Rock haipo mbali na Mapango ya Mghimbi ambayo nayo ya historia yake.

USHUHUDA WA MCHUNGAJI MARTIN KOSMALLA

Ushuhuda huu ni wa Kanisa la Kiinjili la Kilutheri Mchungaji Martin Kosmalla ambao aliuhifadhi kwa njia ya maandishi  mnamo mwaka 1932.

"Jana nilikuwa nikiitwa na mwanamke mara mbilimbili. Niliambiwa kuwa mwanamke huyo alikuwa na maumivu makali na kwamba asingeweza kuzaa mtoto," anaanza Mchungaji Kosmalla katika ushuhuda wake.

"Nilikwenda katika nyumba yake kumwona na kwamba kama naweza kumsaidia. Nilipofika nilimkuta na kumchunguza mtoto aliye tumboni ambaye mapigo ya moyo yalikuwa yakidunda vizuri na kwamba nilikuwa na matumaini ya kumwambia mwanamke yule habari njema"

"Mtoto wako ni mzima, anaishi, yu hai hajafa. Ndipo nilipoliona tabasamu nilikionekana kwa mwanamke yule aliyejawa na huzuni na maumivu makali na alikubaliana na maneno yangu."

Mchungaji Kosmalla anasema baada ya tukio lile kupita siku ile, usiku wake akiwa nyumbani kwake aligongewa na alipotoka nje alikutana na baba wa familia ya yule mwanamke aliambiwa kwamba mkewe amejifungua mtoto wa kiume na kinachovutia zaidi hali yake ya afya ilikuwa nzuri na mkewe anaendelea vizuri.

Mwanaume wa kabila la Wapare anaweza akawa tajiri wa mifugo na mali nyingi lakini pasipokuwa na watoto  basi huonekana kama mtu maskini.

Hali hiyo huwekwa msisitizo na methali mbalimbali, kwamba mwanaume tajiri  bila watoto sifa zake ni bure na utajiri wake ni nani atakayeulinda.

Mchungaji Kosmalla anasema licha ya kuzaliwa kwa watoto lakini kwa kabila la Wapare kitu kingine cha ziada huangaliwa ambacho ni afya ya mtoto huyo.

"Endapo kutakuwa na hitilafu katika mwili wa mtoto, hofu huikumba familia yote na kifo itakuwa ndio zawadi pekee mtoto huyo itamfaa," anasema Mchungaji Kosmalla.

Malameni Rock au Mwamba wa Malameni uliopo katika kijiji cha Mbaga-Manka ndio mahali ambapo watoto wasio na hatia walikuwa wakiuliwa kwa kuweka juu nyakati za usiku na mama zao ambao huwanyonyesha na kuwabembeleza hadi usingizi utakapowashika kisha kuwalaza hapo ili watakapozinduka wataviringika kutoka juu hadi chini na ndio hadithi yao huishi palepale.

Mama zao baada ya kuwabembeleza kuondoka hapo kwa machozi makubwa kwani hawatakuja kuwaona tena, lakini yote hayo ni kwasababu ya ulemavu waliozaliwa nao.

Mchungaji huyo anasimulia siku moja wakati akiendelea na huduma yake katika milima ya Pare aliamua kuondoka na waamini wake kwenda katika mwamba ambao ulikuwa ukiangamiza watoto wengi waliozaliwa wakiwa na ulemavu.

Mchungaji Kosmalla anasema wakati wa kupanda kwenda katika mwamba huo walikuwa wakipanda taratibu na kwa uangalifu mkubwa kutokana na mwinuko wake kuwa mkali ili waweze kufika katika kilele cha mwamba huo na alisimama huko na kuwaambiwa waumini wake.

"Hapa ndio mahali ambapo watoto wenye ulemavu, wasio na hatia walihukumiwa na mama mwenye mtoto alikuwa akimbusu mtoto wake kwa mara mwisho na kumwacha hapa asimwone tena kwani atakapozinduka katika usingizi ataviringika kutoka juu hadi chini na kupoteza maisha."

DHANA YA ULEMAVU KWA WATOTO ILIVYOJENGEKA

Muongozaji wa watalii kujionea vivutio Eliakunda akizungumza kuhusu Malameni Rock.

Kwa mujibu wa kamusi ya mtandaoni Wikipedia; Ulemavu ni hali ya kuwa na hitilafu ya kudumu mwilini au akilini inayomzuia mtu kutekeleza shughuli zilizo kawaida katika maisha ya jamii.

Unamwekea mtu mipaka asiweze kutekeleza shughuli fulani katika maisha yake, tofauti na watu wengine.

Kuna nchi nyingi walemavu wana klabu za michezo au kuendesha michezo katika vitengo vya pekee vya klabu za kawaida.

Kwa kawaida wanatekeleza michezo ya kawaida lakini kufuatana na kanuni zinazolingana na hitilafu zao.

Je, Malameni Rock iliwahi kufikiria kuwa kuna siku nchi mbalimbali zitakuja kuwa na maendeleo ya juu ambayo yangemthamini mtoto mwenye ulemavu badala ya kuwaza kuwa anailetea jamii husika laana na mikosi?

Hivyo basi Malameni Rock inasalia kuwa ni mwamba wa kihistoria ambao unafaa kuenziwa ili kuendelea kutoa msisitizo kwa jamii mbalimbali Tanzania na ulimwenguni kote umuhimu wa kutowatenga watoto wenye ulemavu na wakati mwingine kuwaua kwa kudhani ni mikosi na laana.

STORY & PHOTO BY: Kija
EDITED BY: Jabir Johnson