Ota Benga: Mwafrika aliyepelekwa Marekani kwenye Maonyesho ya Wanyama

Ota Benga alikuwa mwafrika mzaliwa wa Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo wakati huo ikifahamika kama koloni la Wabelgiji la Kongo.

Kijana huyu anakumbukwa kutokana na kile alichofanya na kufanyiwa na wazungu. Ota Benga alizaliwa mnamo mwaka 1883 katika misitu ya Kongo kwa jamii ya watu wa Bambuti. Jamii ya Bambuti ilikuwa ya mbilikimo.

Wazungu walipofika katika ardhi hiyo walikutana na waafrika wakiendelea na maisha yao. Nao wakaanzisha muundo mpya wa maisha ambapo miongoni mwa mambo wazungu waliyofanya ni kuwakamata wenyeji wa maeneo na kuwafanya watumwa. Miongoni mwa waliokamatwa alikuwa Ota Benga.

Mnamo mwaka 1904 akiwa na umri wa 21 alisafirishwa kutoka Kongo hadi nchini Marekani. Alipotua nchini Marekani alifikia huko St. Louis, Missouri ambako kulikuwa na maonyesho ya biashara hususani maonyesho ya wanyama yaliyokuwa yakifahamika kama Louisiana Purchase Exposition.

Benga alipekwa katika maonyesho ya wanyama mnamo mwaka 1906 ambapo wazungu walikuwa wakifika na kujifunza kwa watu wa aina mbalimbali kutoka maeneo tofauti duniani. Benga alifikishwa Bronx Zoo jijini New York ambapo watu mbalimbali walifika kumwona namna alivyokuwa.

Benga alifika nchini Marekani baada ya kuuzwa na wafanyabiashara wa watumwa barani Afrika na mzungu aliyefahamika kwa jina la Samuel Phillips Verner alimnunua kwa ajili ya kumpeleka kwenye  maonyesho ya Watu wa Afrika nchini Marekani. Hivyo wakati anaenda nchini Marekani aliambatana na Verner.

Alipofika katika Bustani ya Wanyama ya Bronx aliruhusiwa kutembea katika bustani hiyo kabla ya kumweka pamoja na nyani katika bustani ya nyani hao. Baada ya kuzuru kidogo nchini Marekani Verner akiwa na Benga walifika katika maonyesho ya St. Louis na Benga akawa mtumwa huko Virginia maisha yake yote hadi kifo chake akiwa na umri wa miaka 32.

Alifariki dunia Machi 20, 1916 kutokana na msongo wa mawazo ambapo aliamua kujiua kwa kujipiga risasi. Maisha yake nchini Marekani tangu siku ya kwanza alipofika magazeti ya Kiafrika ya nchini humpo yalikuwa yakipinga namna Benga alivyokuwa akitendewa. 

Miongoni mwa waafrika waliosisimama kidete kupinga suala hilo ni Robert Stuart MacArthur ambaye alikuwa msemaji wa makanisa ya Wamarekani weusi alipeleka maombai yake kwa Meya wa Jiji la New wakati huo George B. McClellan Jr. kuhusu kuachiwa kwa Benga katika Bustani ya Wanyama ya Bronx.

Baadaye mwaka 1906 meya wa jiji hilo alimwachia Benga baada ya kukaa miaka miwili bustanini hapo. Wakati anamwachia alimweka mikononi mwa James M. Gordon ambaye alikuwa msimamizi wa makazi ya Yatima ya Howard Colored mjini Brooklyn.

Mnamo mwaka 1910 Gordon alimpeleka Benga kuishi Lynchburg huko Virginia ambako alikuwa  Benga alipewa nguo za Kimarekani aweze kuvaa na pia kubwa zaidi ni kutokana na meno yake yaliyochongoka kama ya Simba. Kutokana na sifa hizo Benga angeweza kukubalika kuishi na kupata uraia huko.

Ota Benga alianza kujifunza kiingereza na baada alianza kufanya kazi katika kiwanda cha tumbaku cha Lynchburg. Akiwa hapo alipata akili ya kurudi nyumbani kwao yaani barani Afrika lakini kutokana na kuanza kwa Vita vya Kwanza vya Dunia mnamo mwaka 1914 meli zote hazikuruhusiwa kusafirisha abiria yeyote.

Benga alipatwa na msongo wa mawazo kwani alikumbuka sana nyumbani kwao hivyo kuona hivyo na mateso ya wakati huo nchini Marekani aliamua kujiua kwa risasi mnamo mwaka 1916.

Benga akiwa miongoni mwa jamii ya watu wa Bambuti au Mbuti alikuwa akiishi katika misitu ya Kiikweta karibu na mto Kasai ambapo wakati huo lilikuwa ni eneo huru la Kongo. Watu wa jami yake walivamiwa na jeshi la Publique lililopelekwa kwa amri ya Mfalme Leopold II wa Ubelgiji.

Madhumuni makubwa ilikuwa ni kumiliki eneo hilo kijeshi na vyote vilivyomo ikiwamo watu ili waweze kutumika kwa ajili ya kilimo cha mpira katika ardhi ya Kongo. Benga alikuwa na watoto wawili ambao waliuawa wakati wa makabiliano na wanajeshi wa Kibelgiji, yeye peke alinusurika alikuwa mwituni akiwinda wakati jeshi hilo lilipovamia kijiji chao.

Hatimaye alikuja kukamatwa na wafanyabiashara wa watumwa waliokuwa wakifahamika kama Bashilele (Baschelel). Verner alimpata Benga wakati alipokwenda katika kijiji cha Batwa alikowahi kuzuru awali kwa ajili ya kupata watumwa na huko ndiko alikouziwa Benga.

Verner alimununua Benga kwa kilo ya Chumvi na kipande kidogo cha nguo. Baadaye Verner alikaririwa alipofika nchini Marekani kwamba alimchukua Benga baada ya kumnusuru kutoka katika mikononi mwa wanyama wakali. Alikaa na Benga kwa takribani majuma mawili kabla ya kufika katika kijiji cha Batwa.

Wanakijiji wa Batwa hawakuwa na imani na wazungu hata kidogo ambapo wao walikuwa wakiwaita muzungu kwa maana kwamba ‘they developed distrust for muzungu due to the abuses of King Leopold’s forces.’

Verner alipofika kijijini hapo hakufanikiwa kuwachukua watu kuungana naye kwenda nchini Marekani hadi pale Benga alipowaambia watu wa jamii yake kuwa muzungu ndiye aliyeokoa maisha yake na iliwezekana kumwamini kutokana na Benga kuwa na mahusiano mazuri na wanakijiji wa Batwa.

Hivyo Verner aliwachukua wanaume wanne wa Kibatwa ili wamsindikize. Pia Verner alikuwa na waafrika wengine ambao hawakuwa mbilikimo. Watano kati yao walikuwa kutoka jamii ya watu wa Bakuba (Red Africans waliopo Kusini-Mashariki mwa DRC) akiwamo mtoto wa Mfalme Ndombe aliyekuwa mtawala wa Bakuba.

Benga alipowasili nchini Marekani alikuwa na uzito wa Kilo 58. Hata hivyo maisha yake yalikuwa ya taabu. Akiwa na umri wa miaka 32, mnamo Machi 20, 1916 aliazima bastola  na kujipiga sehemu ya moyo baada ya kuona matumaini ya kurudi nyumbani hayapo.  

Muda mchache kabla ya kujiua siku moja kabla ambayo ilikuwa Machi 19, 1916 Benga ambaye wazungu walikuwa wakimwita Otto Bingo alikusanya nyasi katika shamba kati ya nyumba aliyokuwa akiishi na majengo ya seminari kisha akawasha moto.

Akatoa kofia aliyopewa awe anavaa iliyokuwa na mchoro wa meno yalichongoka kisha akaanza kucheza, akiuzunguka moto  huku akiimba nyimbo za huzuni na maombolezo (zilijaa uchungu moyoni) kwa lugha ya Bambuti.

Kisha usiku ule ulipofika aliingia katika bohari ndogo ya Mammy  Joe katika mtaa wa Garfield. Katika bohari hiyo alikuwa ameficha bastola  hiyo. Na mara baada ya watu kulala alijipiga risasi kwenye moyo na kufa papo hapo.

Na ndio ukawa mwisho wa Ota Benga, kwani alifahamu kuwa njia pekee ya kurudi katika ardhi yake ya asili hata kama kwa njia ya roho ni kujiua.  Kupelekwa kwake Lynchburg kulikuwa na maana kubwa kwani ndio mahali pekee ambapo walau Ota Benga alipata amani. Akiwa huko Benga alikutana na mwanamke mmoja anayechukuliwa kuwa ndiye aliyemfundisha lugha ya Kiingereza Anna Spencer.

Anna Spencer alikuwa Mmarekani mweusi, mshairi alikuwa akiishi katika mtaa wa Pierce na kufanya kazi katika Seminari na Chuo cha Virginia.

Benga wakati alipokuwa akimaliza kazi za kiwandani alikuwa akizama zake msituni kuwinda katika msitu mmoja unaofahamika kwa jina la College Hill. Benga alikuwa akitumia upinde na mshale. Pia Benga ndiye aliyemfundisha mtoto wa kiume wa Anne Spencer aliyefahamika kwa jina la Chauncey namna ya kutumia upinde na mshale.

Alizikwa katika makaburi ya Old City huko Lynchburg, Virginia katika eneo ambalo watu weusi walikuwa wakizikwa. Hapakuwa na alama yoyote  lakina alizikwa karibu na Gregory W. Hayes (Hayes alikuwa kiongozi wa Jamii ya Wabaptisti Wamarekani Weusi huko Richmond, Virginia alifariki mwaka Desemba 2, 1906; Huyu ni miongoni mwa walimpambania Ota Benga kwani Hayes alitoa nafasi ya Benga kuishi na familia yake na kusoma seminari.)

Vyanzo vya mdomo vinasema kwamba baadaye mabaki ya Hayes na Benga yalitolewa katika makaburi ya Old City na kuzikwa upya katika makaburi ya White Rock Hill  ambayo baadaye yaliachwa ukiwa bila kuhudumiwa. Mnamo mwaka 2017 Ota Benga alikumbukwa huko Lynchburg ikiwa ni miaka 100 kupita.