Irish Potato Famine: Njaa kali kuikumba Ireland 1845-1849

Janga la Njaa la Ireland (Irish Potato) lilianza hivi; mnamo mwaka 1845 kuliibuka kwa fangasi aina ya Phytophthora infestand au P. infestans ambao walisambaa katika ardhi ya Ireland. Fangasi hao walivamia viazi mviringo mwaka huo na robo tatu ya zao hilo kwa miaka saba iliyofuata.

Wakulima wa Ireland ambao walikuwa wakitawaliwa na Uingereza viazi mviringo vilikuwa ndio chakula chao kikuu. Kuvamiwa kwa mashamba hayo na viazi hivyo kuharibiwa lilikuwa ni janga ambalo halitasahaulika katika historia ya watu wa Ireland.

Kabla ya kuisha kwake mnamo mwaka 1852 vifo vilivyotokana na kupotea kwa viazi mviringo  viliathiri Ireland kwani wengi walipoteza maisha kutokana na ukosefu wa chakula na mamilioni ya watu walijikuta wakiondoka katika ardhi hiyo na kwenda kuishi kama wakimbizi ili kuponya uhai wao.

Kutokana na kupitishwa kwa sheria ya Muungano mnamo mwaka 1801, Ireland ilikuwa ikishikiliwa kama koloni la Uingereza hadi wakati wa Vita vya Uhuru mapema katika karne ya 20. Mataifa hayo mawili yaliungana tena na kutengeneza kile kinachofahamika kama United Kingdom of GB  na Ireland.

Kupitia sheria hiyo serikali ya Uingereza iliteua wasimamizi ambao walikuwa ni Lord Liutenat na Chief Secretary wa Ireland huku wakazi hao wakipewa nafasi ya kuchagua wawakilishi wao katika bunge la London. Ireland ailipeleka wawakilishi 105 katika bunge dogo (House Commons) na 28 ambao wengi wao wakiwa makabaila walipelekewa katika Bunge kubwa  (House of Lords).

Miaka 100 kabla ya janga la njaa, zao la viazi mviringo Ireland lilikuwa likistawi na kuonekana ni chakula wenye uwezo mdogo (maskini) na maskini hao walikuwa wakisaidika zaidi wakati wa majira ya baridi. Wakati fangasi hao wakivamia zao hilo viongozi wa Ireland jijini Dublin walipeleka malalamiko yao kwa Malkia Victoria na Bungeni kuhusu sheria.

Hali ambayo ilisababisha kuundwa kwa sheria za mazao ya nafaka ‘Corn Laws’ ambapo tozo katika nafaka zilitakiwa kushuka ili watu waweze kununua walau hata mkate kwa ajili ya kujikimu. Hata hivyo mabadiliko hayo hayakusaidia kwani wakulima wengi walikuwa hawana uwezo wa kuzalisha chakula cha kutosha kwa ajili ya matumizi yao.

Hali hiyo ilisababisha vitu kupanda bei na maelfu walifariki dunia kutokana na ukosefu wa chakula, pia wengine walijikuta wakiangukia kwenye magonjwa yaliyotokana na utapiamlo. Wanahistoria wanasema wakati wa janga hilo Ireland ilikuwa ilikiendelea kuingiza chakula kwa wingi nchini humo kutoka GB.

Mifugo na mazao yatokanayo na mifugo yaliongezeka katika kipindi hicho cha Irish Potato. Mnamo mwaka 1847 rekodi zinaonyesha bidhaa kama njegere, maharage, sungura, samaki, samaki na asali vilikuwa vikiendelea kuingizwa huko Ireland licha ya njaa kuikumbuka ardhi hiyo.

Viazi mviringo vilianza kurudi tena baada ya mwaka 1852 baada ya janga hilo, huku ikikadiriwa kuwa wake kwa waume na watoto wapatao milioni moja wanadaiwa kupoteza maisha kutokana na njaa hiyo. Pia watu wapatao milioni moja walihama Ireland kwa ajili ya kukimbia umaskini na ukosefu wa chakula ambapo wengi wao walikimbilia Amerika Kaskazini na Uingereza.

Wakati Waziri Mkuu Tony Blair alipokuwa madarakani mnamo mwaka 1997 aliomba radhi kwa Ireland kutokana na serikali ya Uingereza kushindwa kulibeba suala hilo wakati huo. Katika maeneo kama Boston, New York City, Philadelphia na Phoenix nchini Marekani pia Montreal na Toronto nchini Canada, wamekuwa wakifanya kumbukizi ya janga hilo  sambamba na miji kadhaa huko Ireland, Australia na Uingereza.  

Aidha kumbukizi hii iliwahi kufanywa na klabu ya soka ya Celtic ya jijini Glasgow mano Septemba 30. 2017 ikiwa sehemu ya kukumbuka madhara yaliyojitokeza kutokana na uvamizi wa fangasi hao katika viazi mviringo.

Makumbusho ya Njaa Kali ilianzishwa katika Chuo Kikuu cha Quinnipiac, Hamden huko Connecticut nchini Marekani kwa ajili ya kupata taarifa zinazohusu njaa hiyo na pia watafiti kujifunza zaidi namna tukio lililovyokuwa na baada ya hapo.