Ifahamu Historia ya Mpira wa Miguu (Soka)

Mpira wa miguu ni mchezo ambao umetia fora duniani kote. Katika baadhi ya nchi hususani za Amerika Kusini, kandanda ni ndio kila kitu. Ushindi huleta furaha na starehe, hata wakati wa shida, kushindhwa huleta simanzi na vurugu wakati mwingine hata ikiwa ni wakati wa nnema.

Zipo hadithi nyingi za kufurahisha na kusikitisha ambazo chanzo chake ni mpira wa mviringo unaochezwa kwa miguu maarufu kabumbu, soka. Wapo baadhi ya watu wamegombana, mke na mume kutengana au kutalikiana kwasababu ya mapenzi makubwa katika soka.

Lakini katika yote hayo, kilichotia fora ni wakati nchi za Amerika zilipopigana vita na mamia ya watu kupoteza maisha kutokana na uhasama wa mpira wa miguu kati ya timu mbili za mataifa hayo. Historia ya soka ni ndefu mno na yenye kutatanisha katika baadhi ya mambo.

Hata hivyo wanahistoria wengi wa michezo wanakubali kwamba ushahidi wa kwanza wa mchezo huu ulipatikana nchini China. Inaelezwa huko ulikuwa ukijulikana kama Tsuhalic-Chu katika nyaraka za historia za miaka elfu iliyopita. Neno Tsuhalic maana yake kupiga. Na Halic-Chu ina maana ya mpira.

Siku hizo za kale mchezo huu ulichezwa na askari wa jeshi la China walioutumia mianzi kwa kuweka alama za magoli. Wale waliocheza vizuri  walipewa zawadi na baadhi yao kupandishwa vyeo.

Lakini ole kwa wale waliocheza vibaya. Waliadhibiwa na baadhi yao kuuawa. Huu ni ushahidi thabiti wa uhasama uliopindukia kwa wapenzi na mashabiki  (manazi).

Wajapan nao wanayo hadithi yao ya kale katika soka. Wao waliuita mchezo wenye mithili ya kandada kwa jina la Kemari (haijajulikana kaama ndio chimbuko la mchezo wa kamari).

Miaka kadhaa iliyofuata majirani zao China walianza kucheza mechi za kirafiki lakini kumbukumbu hazionyeshi nani kati yao alikuwa akilisakata kabumbu vizuri zaidi.

Huko Ugiriki, miamba ya zamani Warumi wao pia walikuwa wakitaba sana kwa mchezo wa mpira ambao ulikuwa ukijulikana kama Halic-Episykros.

Mfano wa mchezo huu wa mpira wa Kirumi ni sawa na ule wa mabavu na mchezo wa raga (rugby) katika nyakati za sasa. Watu wa Florence na Ufaransa nao walisema kuwa hakuwa nyuma kamwe katika kulisakata kandanda.

Nyaraka za historia na hadithi za maandishi zinaonyesha vizuri kuwepo kwa kandanda maeneo hayo katika miaka mingi iliyopita. Huko Florence mchezo huo ulikuwa ukijulikana kama Halic-Calcio jina ambalo baadaye lilizagaa barani Ulaya katika karne ya 17.

Wakati huo Halic-Calcio ilikuwa burudani kubwa kwa mwamwinyi na masikini. Lakini palikuwepo na tofauti kubwa kati ya mchezo huu wa Halic-Calcio  na kandanda la sasa.

Kwa mfano kulikuwa na wachezaji 27 wakati huo uwanjani tofauti na ilivyo sasa ya wachezaji 11. Lakini lazima kulikuwa na vurugu uwanjani tofauti na ilivyo sasa hali hiyo imedhibitiwa kwa kiasi kikubwa licha ya mechi kadhaa kurudia tabia hiyo.

Nchini Uingereza nako ilikuwa ni mchezo mithili ya huo katika miji ya Ashbourne, Derbyshire ambako kumekuwa na kumbukizi katika milango ya Ukumbi wa Manispaa ya Ashford na milango ya kanisa lililopo jirani kukumbushana dimba la hapo kale la soka.

Ilikuwa karne ya 16 wakati ambapo soka karibia upigwe marufuku katika nchi kadhaa wakati wa vurumai na uhasama ulipojitokeza ambapo usalama wa wachezaji na watazamaji yalikuwa hatarini. Hapo ndipo ikabidi baadhi ya sheria zitungwe ili kulinda usalama wa wachezaji, waamuzi na watazamaji.

Lakini sheria hasa za kuongoza mchezo huo hazikutungwa mpaka karne ya 19 katika mkutano wa kwanza wa soka uliofanyika nchini Uingereza mnamo mwaka 1848.

Mojawapo ya sheria iliyotungwa na kupata ufafanuzi wake ilikuwa ni kwa mchezaji, isipokuwa mlinzi, golikipa kutoruhusiwa mikono. Pamoja na hiyo ikaja sheria ya Kuotea (Offside), kipengele ambacho hadi leo kimekuwa kigumu na chenye kuleta mzozo mkubwa katika soka.

Kwani sasa matumizi ya teknolojia ya VAR yalikuja kutokana na mzozo wa sheria hii ili kumsaidia mwamuzi kwani kila siku mwamuzi ingekuwa lawamani