SIKU YA MIJI: Ujenzi holela unavyoathiri Ukuaji wa Miji

 

Mkusanyiko wa makazi ya watu, shule, hospitali, ofisi, maduka, viwanda n.k. ulio mkubwa kuliko ule wa kijiji huitwa Mji. Mji ukizidi kukua unakuja kuitwa pia jiji.

Miji ina mchango mkubwa katika kukuza uchumi wa nchi. Nchini Tanzania miji inakua kwa kasi. Hivyo, ili dhamira ya Tanzania ya kufikia uchumi wa viwanda, ni muhimu kufikiria namna miji inavyopaswa kukua.

Kimataifa kulikuwa na makubaliano kwenye mkutano wa kimataifa ya takwimu ya mwaka 1887 ya kuhesabu kila mji mwenye wakazi zaidi ya 100,000 kama "mji mkubwa", miji kati ya wakazi 20,000 na 100,000 kama miji ya wastani na miji kati ya wakazi 5,000 na 20,000 kama miji midogo. Kufuatana na hesabu hii kulikuwa na miji mikubwa 1,700 duniani hadi mwaka 2002.

Kwa mara ya kwanza katika historia ya mnamo mwaka 2007, dunia ilikuwa na watu wengi zaidi waishio mijini.

Bara la Ulaya ilichukua miaka 110 (1800-1910) kupata ongezeko la wakazi waishio mijini kutoka asilimia 15 hadi 40, Asia na Afrika zimefanya hivyo ndani ya miaka 50 tu (1960-2010).

Kwa mujibu wa tafsiri ya Shirika la Makazi la Umoja wa Mataifa (UN – Habitat), miji inabidi ijijengee uwezo wa kuhimili changamoto zinazojitokeza na uwezo wa kujiendeleza.

Katika malengo ya Maendeleo Endelevu (SDGs) Na. 11 linasema Kuweka Miji na Makazi ya Binadamu Kuwa Jumuishi, Salama, Imara na Endelevu.

Lengo hili linawataka mameya wa miji na Serikali za Majiji kutekeleza majukumu yao katika kufanikisha Malengo ya Maendeleo Endelevu; ikiwa ni pamoja na kuleta maendeleo endelevu kuanzia ngazi ya Mtaa hadi Jiji au Miji kwa kuhamasisha ushiriki wa wananchi.

Pia linasisitiza, Serikali kuzuia ujenzi holela na kuweka mipango miji na utaratibu wa upatikanaji wa soko la viwanja na nyumba hasa kwa watu wa kipato cha chini ili makazi yao yawe na huduma zote muhimu kwa binadamu, mfumo wa usafiri kwa umma wenye kuzingatia mahitaji maalum kwa watu wenye ulemavu, wazee na watoto. 

Lengo hili linasisitiza uwekaji wa mipango mikakati ya kuendeleza huduma za msingi vijijini ilikuwepo uwiano kati ya Miji na Vijiji.

Mnamo mwaka 2018 katika Kongamano la Kuadhimisha siku ya Ukuaji wa miji kati ya Tanzania na Ufaransa wakati huo akiwa Waziri wa nchi Ofisi ya Makamu wa Rais anayeshughulikia Muungano na Mazingira George Simbachawene alisema Jiji la Dar es Salaam linatajwa kuwa Miongoni mwa majiji yanayokua kwa kasi barani Afrika, baada ya Abuja nchini Nigeria na Kinshasa ya DRC na ifikapo mwaka 2030 linafikia idadi ya watu milioni 10.

“Bila kuzingatia mipango miji uchumi wa watu wetu utachangia kuongezeka kwa Uharibifu wa Mazingira, hivyo ni lazima tuchukue hatua stahiki…na serikali ya Tanzania inachukua hatua za kuweka mipango miji,” alisema Simbachawene.

Athari za COVID-19 zimebadili kwa kiasi kikubwa maisha ya mijini kote ulimwenguni. Mitaa imekuwa na jukumu muhimu katika kuchangia kuwaweka watu salama na kudumisha shughuli kadhaa za kiuchumi.

Hata hivyo kasi ya kuongezeka kwa idadi ya watu pamoja na usimamizi mbovu wa mipango miji ni miongoni mwa sababu zinazochangia ujenzi holela nchini Tanzania na hivyo kuathiri Maendeleo ya Ukuaji wa Miji.

Hii inatokana na kuwa miji imekuwa ikitoa aina mpya za ujumuishaji wa kijamii, pamoja na usawa, upatikanaji wa huduma na fursa mpya, na ushiriki na uhamasishaji ambao unaonyesha utofauti wa miji, nchi na ulimwengu.

Oktoba 31 kila mwaka ni siku ambayo Umoja wa Mataifa (UN) uliiwekwa kwa ajili ya kutoa hamasa katika ukuaji wa miji duniani kote.

Huadhimishwa huku ikiwa inatarajiwa kukuza maslahi ya jamii ya kimataifa katika ukuaji wa miji ulimwenguni, kusukuma mbele ushirikiano kati ya nchi katika kufikia fursa na kushughulikia changamoto za ukuaji wa miji, na kuchangia maendeleo endelevu ya miji kote ulimwenguni.

Katibu Mkuu wa Umoja wa Mataifa Antonio Guterres anasema, “Jamii za mijini zinaposhiriki katika kutengeneza sera na kufanya maamuzi, na kuwezeshwa na rasilimali fedha, matokeo yanajumuisha zaidi na kudumu. Hebu tuweke jamii zetu kwenye kiini cha miji ya baadaye.”

Kauli mbiu ya mwaka huu katika siku hii inasema, “Kuthamini Jamii zetu na Miji.”  Hii inatokana na ukweli kuwa tangu miaka ya 1980 kumekuwa na utofauti wa miji duniani kote.

Uelewa wa wananchi juu ya tamko hili la kimataifa, kuhusu ukuaji wa miji utawawezesha kuchukua hatua za makusudi kupitia vikundi na majukwaa yao kutimiza wajibu wao na kufuatilia uwajibikaji wa serikali.

Read More

SIKU YA INTANETI: Intaneti itumike kujenga Tanzania ya Viwanda

Mnamo mwaka 2019 Bunge la taifa la Urusi maarufu Duma lilipitisha mswada ambao ulidhamiria taifa hilo kuwa mfumo wake pekee wa mtandao wa intaneti ambao utalifanya taifa hilo kutotegemea intaneti inayotumika duniani.

Muswada huo ambao ulipitishwa kwa kura nyingi za wabunge 307 huku 68 wakipiga kura kuupinga. Mmoja wa waandishi wa mswada huo Andrei Klishas alikaririwa akisema kwamba hawana shaka Marekani ina uwezo wa kiufundi wa kuizimia Urusi huduma za intaneti wakati wowote wakipenda kwa hivyo na wao wanajiandaa kiufundi kuhakikisha wanajilinda dhidi ya mashambulizi hayo.

Intaneti imekuwa maarufu sana duniani kote sasa hivi kutokana na huduma kadhaa ambazo zinaweza kupatikana kupitia njia hiyo.

Watu wengi wanaitumia  intaneti kupeleka na kupokea barua-umeme au barua pepe (‘e-mail’). Barua pepe ni njia moja maarufu na ya haraka sana ya kumtumia ujumbe (barua) mtu aliye mbali. Kinachohitajika ni kwa mtumaji kujua anuani ya barua pepe ya mtu anayetaka kumpelekea barua hiyo.

Mtu yeyote yule ambaye anatumia kompyuta iliyounganishwa na intaneti anaweza kunitumia barua pepe na ikanifikia baada ya sekunde au dakika chache tu. Kutegemeana na wapi ujumbe wa barua pepe ulipotokea, na njia iliyotumiwa mpaka kuufikisha ujumbe huo kwenye kisanduku changu cha barua pepe, inaweza kuchukua zaidi ya dakika chache.

Siku hizi pia kuna namna ya kumtumia mtu ujumbe kwa njia ya barua pepe, na ukamfikia kwenye simu yake ya kiganjani (cellular phone). Au pia unaweza mtu kumtumia ujumbe kwa njia ya barua pepe ukamfikia kwenye ukurasa wake.

Uvumbuzi wa intaneti ni miongoni mwa maendeleo makubwa ya teknolojia katika historia ya binadamu kutokana na ukweli kuwa teknolojia za kisasa ni suluhisho katika kukabiliana na changamoto za kiuchumi, kijamii na kimazingira katika karne ya sasa ya 21.

Mapinduzi yaliyoletwa na kiteknolojia  ya kisasa yanaleta  matumaini makubwa zaidi katika kukomesha umasikini  endapo mashirika makubwa na nchi tajiri zitajumuisha nchi zinazoendelea katika kubuni sera zitakazosimamia maadili na kulinda mazingira.

Uchumi wa Viwanda unategemea kwa kiasi kikubwa matumizi ya mtandao wa intaneti. Hii inatokana na ukweli kuwa serikali ya awamu ya tano imejipambanua kuwa inataka Tanzania ya Viwanda.

Tangu ilipoingia madarakani mwaka 2015 imekuwa ikiweka mkazo zaidi katika uendelezaji wa miradi ya kielelezo; Kufungamanisha uchumi na maendeleo ya watu; na Kuweka mazingira wezeshi kwa ajili ya uwekezaji na uendeshaji biashara.

Aidha mazingira na usimamizi wa uwekezaji wa sekta binafsi hususani viwanda vya nguo, ngozi, nyama, samaki, mafuta ya kula, madawa na vifaa tiba, vyakula vya binadamu na mifugo na katika sekta ya madini.

Mpaka kufikia mwaka 2008 zaidi ya nusu ya watu duniani waliweza kupata kiwango fulani cha kuunganishwa na huduma za mawasiliano kupitia simu.

Inakadiriwa kuwa mwaka 2007 peke yake, jumbe za maandishi zipatazo trilioni 1.9 zilitumwa si tu kama njia rahisi ya mawasiliano lakini pia kama miamala ya kifedha, taarifa za masoko na bei za bidhaa, na hivyo kuwezesha uzalishaji wa takribani dola za Kimarekani bilioni 52 kwa kampuni za mitandao ya simu za mkononi.

Oktoba 29 kila mwaka huadhimishwa mojawapo wa tukio kubwa la uvumbuzi katika historia ya binadamu la matumizi ya Mtandao (Intaneti). Siku hii ilianza kuadhimishwa mnamo mwaka 2005. Ni ukweli kwamba Oktoba 29, 1969 kwa mara ya kwanza matumizi ya intaneti yalianza kutumika ikiwa ni siku chache baada ya Mmarekani Neil Armstrong kuanza safari yake kwenda mwezi ilipoanza.

Mchango mkubwa wa Armstrong, Buzz Aldren, Leonard Kleinrock, Charley Kline na Bill Duvall ambao walikuwa wa kwanza kuvumbua matumizi ya intaneti wakati huo wakifanya na ARPANET iliyokuwa ikifadhiliwa na Idara ya Ulinzi ya Marekani.

Vita Baridi ilichochea kukua kwake kutokana na kwamba mfumo  huwa ni  hauwezi kuharibiwa kwa bomu. Ikiwa sehemu fulani ya mfumo huo ingeharibiwa, bado habari ingesafiri hadi kikomo chake kwa msaada wa sehemu zilizobaki.

Madhumuni makuu yalikuwa kuunganisha taasisi za kijeshi na kielimu nchini Marekani. Mtandao wa kwanza ulihusisha kompyuta nne tu kutoka vyuo vikuu mbalimbali ambazo zingeweza kupeleka data kwa kila mmoja wao.

Hii leo karibu nusu ya wakaazi wa dunia wanatumia intaneti. Kusambazwa kwa intaneti kumechangia kuleta mabadiliko katika nyanja zote za maisha.

Wakati dunia inaadhimisha  uwepo wa matumizi ya intaneti ambayo kwa kiasi kikubwa yamebadilisha maisha ya watu kwa ujumla ni vema kutambua uchumi wa viwanda wa Tanzania unapaswa kuendana na kasi ya mabadiliko makubwa ya teknolojia hii ya intaneti.

Read More

MAKTABA YA JAIZMELA: Ifahamu historia ya Taliban

TALIBAN maana yake ni Wanafunzi au jina jingine katika ardhi ya Afghanistan wanafahamika kama Pashto. Kundi hili la Taliban lina mrengo wa kisiasa za kihafidhina na kidini ambalo liliibuka katikati ya miaka ya 1990 baada ya majeshi ya Kisovieti kujiondoa katika ardhi ya Afghanistan.

Kujiondoa huko kuliendana sanjari na kuanguka kwa utawala wa Kikomunisti katika taifa hilo hali iliyosababisha utawala wa kiraia kuanguka. 

Neno Taliban limechukuliwa kutoka katika asili yake ambalo idadi kubwa ya walijiingiza katika kundi hilo walikuwa ni wanafunzi wa Shule za Kiislamu maarufu madrasah, ambazo zilianzishwa kwa wakimbizi wa Kiafghani miaka ile ya 1980 Kaskazini mwa Pakistan.

Wataliban waliibuka ili kuweka mfumo wa kuitawala Afghanistan wakitokea Kusini mwa taifa hilo katika jimbo la Kandahar na kwa haraka sana mfumo huo ukaangukia kwa miamba ya kivita ambayo ilianza kushikilia eneo la Kusini la Afghanistan.

Mwishoni mwa miaka ya 1996, Taliban ilipata uungwaji mkono kutoka kwa kabila la WaPashtun  na msaada mkubwa wa Wahafidhina wa Dini ya Kiislam waliokuwa nje ya Afaghanistan. 

Msaada huo uliwasaidia Wataliban na wakafanikiwa kudhibiti makao makuu ya Afghanistan wa Kabul, hivyo kujikuta wakilishikilia taifa lote. Upinzani uliendelea, hususani kwa wale ambao hawakuwa wa kabila la Pashtun ambao ni Tajiki, Uzbek na Hazara ambayo yote haya ni ya upande wa kaskazini, magharibi na katikati ya taifa la Afaghanistan.

Makabila hayo yalijionea Taliban ikiwa na idadi kubwa ya WaPashtun ambao walikuwa wakiendeleza utamaduni wao katika taifa hilo. Mnamo mwaka 2001 Taliban walikuwa wameshashika eneo kubwa la Afghanistan lakini wakishika kwa kiasi kidogo eneo la kaskazini ya taifa hilo.

Maoni ya wengi ulimwenguni hawakukubaliana na sera za kijamii za Taliban ikiwamo ya kuwatenga kabisa wanawake na huduma muhimu kama ajira na elimu.

Pia dunia iliwapinga Taliban kutokana na kuharibu mifumo ya wasio Waislamu zikiwamo sanaa na desturi kama ambavyo ilitokea katika mji wa Bamiyan uliopo umbali wa kilometa 130 kutoka Kabul. 

Kitendo ambacho walikifanya Taliban katika mji huo kilionyesha dhahiri kuwa walikuwa na azma nyingine kwani mji wa Bamiyan ni mji wa kihistoria miongoni mwa miji ya kale ambayo ilitajwa katika vyanzo vya Wachina mnamo karne ya tano (5) ambapo Viongozi wa Dini wa Buddha kutoka Uchina walikuwa na tabia ya kuuzuru mji huo.

Watu kama Wa Faxian (miaka ya 400) na Xuanzang (miaka 630) walikuwa wakifanya biashara vizuri na kufanya mambo ya kidini hususani Buddha. 

Ndipo katika kipindi hicho walipoinua sanamu ya Buddha katika karne ya nne na tano, sanamu hiyo ilikuwa na mita 53 kwa kimo na nyingine ndogo ilikuwa na kimo cha mita 40. Sanamu hizo zilitengenezwa kutokana na miamba iliyopo kwenye milima mjinihumo na ikamaliziwa kwa kuwekwa naksi na kupakwa rangi.

Taliban haikuishia hapo iliendelea kuiudhi dunia kwa utoaji wa adhabu kwa wanaopatikana na makosa. Adhabu hizo zilikuwa kinyume na haki za binadamu ambapo utawala huo uliungwa mkono na Saudia Arabia, Pakistan na Falme za Kiarabu.

Kilichosababisha kukubalika na mataifa hayo ni Taliban waliruhusu Afghanistan kuwa sehemu salama kwa Majeshi ya Kiislamu duniani kote, hapo ndipo raia wa Saudi Arabia Osama bin Laden alipokimbilia huko na kuwa kiongozi wa Al-Qaeda.

Akiwa huko alikuwa mratibu mkuu wa matukio ya kigaidi dhidi ya Marekani. Taliban iliikatalia Marekani kuhusu kumpeleka Bin Laden nchini Marekani akashtakiwe baada ya mashambulio ya World Trade Center jijini New York na Pentagon  jijini Washington yaliyofanyika Septemba 11, 2001.

Mashambulio hayo ndio yaliyoleta mtafaruku baina ya Marekani na washirika wake hali iliyopelekea uvamizi wa Marekani katika ardhi ya Afghanistan. Hatua hiyo iliifanya Taliban ijiondoe katika kushikilia madaraka.

Taliban iliasi kuunga mkono Marekani na majeshi ya NATO. Taliban iliendelea kutoa fedha kwa vikundi mbalimbali hali iliyopelekea kuishiwa nguvu ya kushikilia serikali ya Afghanistan.

Kilichofanyika ni kwamba majeshi ya Marekani na washirika wake yaliifurumisha Taliban katika misingi yake huko Kandahar ambapo kiongozi wake Mullah Mohammad Omar alikuwa akitangazwa kuendelea na uasi wake kusikojulikana. 

Kuna wakati ilielezwa kuwa yupo Pakistan, licha ya Taliban kukataa. Julai 2015 serikali ya Afghan ilibaini kuwa Mullah Omar alishafariki mnamo mwaka 2013 katika hospitali moja nchini Pakistan.  

Mullah Akhtar Mansour alichukua mikoba ya Mullah Omar, naye huyo aliuawa na majeshi ya Marekani mnamo Mei 2016 nchini Pakistan. Haibatullah Akhundzada akachukua kijiti na kuongoza kundi hilo tena licha ya kusalia katika mrengo wa kisiasa na kidini. 

Kwa upande wa kijeshi Taliban iliendelea kushika hatamu kwa maelekezo ya mtandao wa Haqqani ambapo Sirajuddin akahudumu kama Msaidizi wa Akhundzada.

Mara kadhaa Taliban imeendelea kuidhoofisha serikali ya Afghanistan hali ambayo imefanya mara kadhaa viongozi wa juu wa taifa hilo kukaa kitako na Taliban kwa ajili ya mazungumzo. 

Maafisa wakati wa utawala Hamid Karzai walikuwa wakikutana mara kwa mara na viongozi wa Taliban, wa kwanza kabisa iliyowekwa wazi ilikuwa chini ya Rais Ashraf Ghani. Mara kadhaa Taliban imekuwa ikisisitiza inataka kuongea na mataifa yaliyowaweka madarakani moja kwa moja wakiitaka Marekani.

Hilo likafikiwa mnamo mwaka 2018 na mazungumzo yakaanza kwa msaada wa Saudia Arabia, Pakistan na Falme za Kiarabu (Imarati). Rekodi ikawawekwa ka mataifa haya ambayo yalionyesha ukomavu wa kutokuwa na upande katika masuala ya kidiplomasia.

Mazungumzo hayo yaliangazia kuondolewa kwa majeshi ya Marekani katika ardhi ya Afghanistan, japokuwa Marekani ilikuwa na matumaini makubwa ya kuishinikiza Taliban kuzungumza zaidi na serkali ya Afghanistan.

Mnamo Julai 2019  majadiliano yaliendelea kwa kuwahusisha maafisa wa serikali ya Afghanistan kwa mara ya kwanza ambao walikubaliana na wawakilishi wa Taliban kuhusu kanuni za makubaliano hayo. 

Wawakilishi wa Taliban hawakutatakiwa kufanya makubaliano yoyote ya kiofisi lakini waangalizi wa mazungumzo hayo waliyachukulia kama ni mazungumzo ya mafanikio.

Mapema Septemba 2019 iliripotiwa kuwa Marekani na Taliban wamefikia makubaliano ya kikanuni na yalipunguzwa nguvu wakati wa shambulio la Taliban mjini Kabul lililomwuua mhudumu wa Marekani. 

Siku chache baadaye mkutano wa siri baina ya Maafisa wa juu wa Marekani na wale wa Taliban ulitarajiwa kufanyika uliahirishwa huku Marekani ikiinyoshea kidole cha lawama Taliban kuhusika na shambulio hilo.

Mwishoni mwa Februari 2020, Taliban walikubali kuanza mazungumzo na serikali ya Afghanistan na walisaini makubaliano na kuizuia al-Qaeda na Dola la Kiislamu (ISIS) kufanya shughuli zake katika ardhi ya Afghanistan.

Kwa upande wake Marekani ilikubaliwa kuwa angeanza kuondoa majeshi yake ndani ya miezi 14 na hatua hiyo alianza mnamo Machi 2020. Mazungumzo mengine yalifanyika Septemba 12 mwaka huu baina ya Taliban na serikali ya Afghanistan.

Read More

Oktoba 27: Siku ya Paka Mweusi

KATIKA jamii nyingi duniani kumekuwa na tafsiri mbalimbali kuhusu Paka Weusi, kila anapoonekana paka mweusi jamii hizo hushistushwa na uwepo wa viumbe hao.

Mnamo mwaka 2018 nchini Kenya wakati shughuli za bunge la nchi hiyo zikiendelea, ghafla zilisimama kwa muda kufuatia kuingia kwa kishindo kwa paka mweusi ndani ya jengo hilo kabla ya kuanza kupiga mayowe ya kuhofisha. Huku wabunge wakiujadili mswaada wa kibiashara, paka huyo alianza kutoa sauti za ajabu ajabu na kutatiza shughuli nzima.

Mbunge wa Suba Kaskazini wakati huo, Millie Odhiambo, alionekana kuwa miongoni mwa wale waliokinaishwa na uwepo kwa paka huyo bungeni huku akitaka aondolewe angalau waweze kukamilisha kuujadili mswaada uliokuwa mezani.

Baada ya muda mfupi, kamera za CCTV zilinasa paka mweusi akitembea tembea kwenye makao hayo ya Bunge bila wasiwasi. Odhiambo alihoji kuwa kuwepo kwa paka huyo mweusi kunatia hofu na hivyo panahitajika kuandaliwa maombi na viongozi wa dini ili kupatakasa. Hatimaye waliamua kuwa paka huyo aondolewe katika eneo hilo kuruhusu ajenda za bunge kuendelea.

Kumekuwa na tafsiri nyingi miongoni mwa hizo ni hii; Ukitaka kumuona mchawi au mwizi akija kwako usiku wakati upo usingizini utachukua mifupa ya paka mweusi aliyekufa au kuuliwa bila wewe kujua ameuliwa na nani kisha utaiweka katika pembe nne za nyumba au milangoni na madirishani basi akija mchawi au mwizi wakati ukiwa usingizini utamuona bila yeye kujua kuwa anaonekana na utamtambua.

Imekuwa ni kawaida kwa madereva kuvigonga viumbe mbalimbali lakini linapokuja suala la paka mweusi, dereva anasema huo ni mkosi.

Kama haitoshi tafsiri hii imekuwa ikizungumzwa sana kuwa Paka ni mnyama mwenye hisia kali sana na pia paka ana uwezo mkubwa wa utambuzi, na paka anapoona roho yoyote katika nyumba kitu cha kwanza cha kufanya hujaribu kuangalia kama roho hiyo ni nzuri au mbaya.

Paka amewahi kuabudiwa kama mwenye kuleta neema na ameshawahi kunyoshewa kidole cha lawama kwa kuleta bahati mbaya sehemu mbalimbali. Nchini Uingereza wanaamini kwamba paka mweusi ni ishara ya uchawi na paka ambaye siyo mweusi basi ni bahati nzuri.

Baadhi wanaamini kwamba Paka Mweusi akikupitia mbele yako ni ishara ya bahati mbaya na wengine wanadai ni bahati nzuri hasa ikiwa paka huyo anatokea kushoto kuelekea kulia.

Wengine wanasema kwamba Paka Mweusi akija nyumbani kwako usimfukuze vinginevyo ataondoka na bahati yako yote. Amerika Kusini inachukuliwa paka mweusi ni mchawi ambaye anaweza kusababisha ugonjwa hata kifo. Katika nchi nyingi za Ulaya na Amerika paka mweusi ni ishara ya Shetani na matendo yake ni ya Kishetani.

Amerika Kusini wao wanamchukulia Paka Mweusi kama tiba ya maradhi yasiyotibika. Wale wanaougua humchukua Paka wakamchinja na nyama yake huchemshwa na kuliwa na mgonjwa, na mgonjwa huyo hupona.

Wafuatiliaji wa mambo ya jamii wanasema licha ya kukamata panya ana faida nyingi ikiwamo dawa ya mapenzi; hii ilianza kuthibitishwa nchini Misri ambako walikuwa wakitumia wakitumia ini lake kwa kulikaanga na kupata unga wake kisha kuwalisha wapenzi wao kwa kuwawekea katika chai majira ya asubuhi.

Oktoba 27 kila mwaka kutokana na tafsiri hizo ambazo kwa upande mmoja zinaonekana kuwa kikwazo kwa maendeleo na utunzaji wa paka weusi, mnamo mwaka 2011 wanaharakati wa wanyama hususani paka waliketi pamoja na kuanza kuadhimisha siku hii ikiwa ni sehemu ya kutambua uzuri wake.

Mnamo mwaka 2017 Taiwan ilipiga marufuku uuzaji na ulaji wa paka kufuatia visa kadhaa vya ukatili dhidi ya wanyama na kuzua ghadhabu ya umma.

Sheria mpya ya kulinda wanyama imeweka adhabu ya faini ya shilingi milioni 20 za Tanzania kwa yule anayepatikana akiuza, kula au kununua nyama hiyo. Wanaopatikana wakiwadhulumu wanyama nao watapigwa faini ya shilingi milioni 160 za Tanzania na miaka miwili gerezani.

Taiwan ndilo taifa la kwanza kuweka marufu hii barani Asia. Sheria hiyo ilinuia mpya kukabili baadhi ya imani kuhusu ulaji paka. Kwa mfano kuna baadhi wanaamini kumla paka mweusi wakati wa msimu wa baridi kunamsaidia mtu kupata joto mwilini.

Licha ya kutokuwepo na takwimu rasmi, China inaaminika kuongoza duniani katika ulaji na uuzaji wa paka. Kila mwaka karibu paka milioni 5 wanaaminika kuchinjwa nchini China. Wakati dunia ikiadhimisha siku hii ni vema jamii ikatambua umuhimu wa kulinda haki za wanyama.

Read More

Miaka 75 ya UN na mabadiliko Tabianchi

 

Katibu wa Umoja wa Mataifa (UN) Antonio Guterres aliyeshika nafasi hiyo kutoka mwaka 2017 hadi sasa. Guterres alipokea mikoba kutoka kwa Ban Kimoon.

Mnamo mwaka 1945, mataifa yalikuwa magofu. Vita vya pili vya dunia  vilikwisha na ulimwengu ulihitaji amani. Mataifa 51 yalikusanyika huko San Francisco mwaka 1945 kutia saini hati ya kuanzishwa kwa Umoja wa Mataifa.

Sudan Kusini ndiyo nchi ya mwisho kujiunga na Umoja wa Mataifa mwaka 2011 baada ya Montenegro (2006) , Uswisi na Timor-Leste (2002), Yugoslavia na Tuvalu (2000).

Hati hii ilikuwa ni mkataba, ukiunda shirika jipya ambalo si jingine bali ni Umoja wa Mataifa. Mwaka 2020 ni miaka 75 tangu kuanzishwa Umoja wa Mataifa unaendelea kudumisha amani na usalama wa kimataifa. 

Umoja wa Mataifa unakuza maendeleo na kupatia wahitaji misaada ya kibinadamu. Umoja wa Mataifa unatetea sheria ya kimataifa, unalinda haki za binadamu, na kukuza demokrasia. 

Na kwa sasa, nchi wanachama wa Umoja wa Mataifa zinafanya kazi pamoja kukabiliana na mabadiliko ya tabianchi. Umoja wa mataifa unasaidia kujenga ulimwengu bora kama vile ambavyo waanzilishi wake walivyotamani miaka 75 iliyopita. 

Lugha rasmi za Umoja wa Mataifa ni sita ambazo ni Kiarabu, Kichina, Kifaransa, Kihispania, Kiingereza na Kirusi. 

Kila nchi mwanachama wa Umoja wa Mataifa ni mjumbe wa Baraza Kuu.  Mataifa yanakubaliwa kuwa wanachama wa UM kwa uamuzi wa Baraza Kuu baada ya kupendekezwa na Baraza la Usalama. 

Vyombo vikuu vya vya Umoja wa Mataifa ni Baraza Kuu, Baraza la Usalama, Baraza la Uchumi na Jamii, Baraza la Udhamini, Mahakama ya Kimataifa ya Haki na Sekretarieti. Vyote hivi viliundwa mwaka 1945 wakati Umoja wa Mataifa ulianzishwa. 

Katibu Mkuu wa Umoja wa Mataifa ni alama ya maadili ya shirika na msemaji mkuu wa shirika kwa maslahi ya watu wa ulimwenguni, hususan maskini na wale walio hatarini zaidi kudhuriwa. 

Katibu Mkuu wa sasa wa Umoja wa Mataifa, na ambaye ni wa tisa (9) kushika wa waadhifa huu ni António Guterres kutoka nchini Ureno. 

Alichukua mamlaka mnamo Januari 1, 2017. Mkataba wa Umoja wa Mataifa humweleza Katibu Mkuu kama ‘Ofisa Mkuu Tawala’ wa shirika. 

Sekretarieti, mojawapo wa kiungo muhimu cha Umoja wa Mataifa, imepangiliwa kwa misingi ya idara, kila idara au ofisi ikiwa na eneo la utendaji na jukumu dhahiri. Ofisi na idara huratibiana kuhakikisha kuna uwiano zinapotekeleza kazi za kila siku za shirika katika ofisi na vituo vya kazi kote duniani. Kiongozi wa Sekretarieti ya Umaja wa Mataifa ni Katibu Mkuu. 

Mfumo wa Umoja wa Mataifa, unaojulikana rasmi kama ‘‘familia ya UN’’umeundwa na Umoja wa Mataifa wenyewe na programu zingine zinazohusiana, fedha na mashirika maalumu zote zikiwa na uanachama wao, uongozi na bajeti. 

Programu na fedha hufadhiliwa kwa njia ya kujitolea kinyume na michango kadiriwa. Mashirika Maalumu na mashirika huru ya kimataifa yanafadhiliwa kwa njia ya kujitolea na michango iliyokadiriwa. 

Katika makala haya tutaangazia kipengele cha mabadiliko ya tabianchi na namna Umoja wa Mataifa unavyopambana kukabiliana na changamoto hiyo. 

Taarifa ya mwaka 2020 imepembua kuhusu, hali ya kiwango cha Maji duniani, Bahari, Kiwango cha maji yaliyoganda kwenye uso wa dunia, hali halisi ya ardhi duniani, kiwango cha maji ya Bahari pamoja na usafi na usalama wa hali ya hewa duniani. 

Guterres anasema, maeneo yote haya ni muhimu ili kuweza kutoa taarifa kamili ya uelewa wa mabadiliko ya tabianchi kisayansi. 

Mashirika mbalimbali ya Umoja wa Mataifa yametoa taarifa ya kisayansi kuhusu mabadiliko ya tabianchi kwa mwaka 2020 “The United in Science 2020 Report” na Karibu mkuu wa Umoja wa Mataifa Bwana António Guterres kuandika dibaji yake. 

Shirika la Utabiri wa Hali ya Hewa Duniani, WMO, limeratibu taarifa za Mashirika ya: Shirika la Umoja wa Mataifa la Elimu, Sayansi na Utamaduni, UNESCO, UNESCO-IOC, Shirika la Mazingira la Umoja wa Mataifa, UNEP, Global Carbon Project, GCP, Intergorrmental Panel On Climate Change, IPCC. 

Kila Shirika liliweza kutoa taarifa yake ya kisayansi na zote kwa pamoja zikahaririwa na Shirika la Utabiri wa Hali ya Hewa Duniani, WMO. 

Guterres katika dibaji ya taarifa hii anasema kwamba, janga la homa kali ya mapafu inayosabishwa na Virusi vya Corona, COVID-19 limeleta madhara makubwa katika maisha ya watu sehemu mbalimbali za dunia. 

Guterres ana matumaini makubwa, kwamba, Serikali na viongozi mbalimbali wa Jumuiya ya Kimataifa wataweza kutumia tafiti hizi za kisayansi, ili kuweza kuchukua hatua madhubuti za kudhibiti mabadiliko ya tabianchi, ili kujenga mazingira salama sanjari na kuendelea kujikita katika maendeleo fungamani ya binadamu kwa ajili ya mafao ya wengi. 

Wakati huo huo, kumekuwepo na ongezeko kubwa la nyuzi joto duniani hali ambayo imepelekea athari kubwa za mabadiliko ya tabianchi. 

Majanga ya moto yameongezeka maradufu, kumekuwepo na ongezeko la kina cha bahari, mafuriko na kwa upande mwingine kumekuwepo na ukame wa kutisha. Barafu inaendelea kuyeyuka kwa kasi kubwa kiasi cha kusababisha mafuriko na maporomoko ya ardhi. Haya yote yamekuwa ni madhara makubwa kwa watu na mali zao. 

Kumekuwepo na ongezeko kubwa la uzalishaji mkubwa wa hewa ya ukaa, hali inayotishia Jumuiya ya Kimataifa kutoweza kufikia lengo lake la kudhibiti ongezeko la nyuzi joto duniani hadi kufikia nyuzi joto 1.5 kipimo cha sentigrade kama njia ya kutekeleza kwa vitendo makubaliano. 

Mkutano wa 21 wa Umoja wa Mataifa kuhusu Mkataba wa Mabadiliko ya Tabianchi, Cop21 ulifanyika mjini Paris, nchini Ufaransa, kuanzia Novemba 30 hadi Desemba 12 2015. 

Padre Richard A. Mjigwa, C.PP.S.  wa Makao makuu ya Kanisa Katoliki dunia huko Vatican katika makala yake ya Septemba 2020 alitoa ushauri wake kwa Umoja wa Mataifa katika mapambano ya Mabadiliko Tabianchi kuwa viongozi wa Serikali mbalimbali duniani wanapaswa kujifunga kibwebwe, ili waweze kushirikiana kwa ukaribu zaidi na wanasayansi, ili kuibua sera na mikakati endelevu na hatimaye, waweze kufanya maamuzi magumu katika maisha yao, ili kuweza kukabiliana na changamoto mamboleo.

Read More

Ku-beti kunatupeleka wapi?-4

 

RIPOTI ya Chama cha Michezo ya Kubahatisha cha Marekani (AGA) mnamo mwaka 2017 kilikadiria kuwa kubeti kulikuwa kukiingiza mapato katika taifa hilo kati ya kiasi cha dola za Kimarekani bilioni 100 na 400 kwa mwaka.

Mwanahistoria wa Ufaransa Georges Vigarello anasema wakati wa utawala wa dola mbalimbali zilizopita suala la kamari lilikuwa ni jambo la muhimu na lilikuwa likifanyika katika mifumo miwili ama kwa kubeti au kupata zawadi baada ushindi.

Vigarello anaongeza kuwa kubeti kulikuwa kukifanyika baina ya watu waliopo katika tabaka moja; wakulima au matajiri. Michezo iliyokuwa ikishirikisha zawadi ilikuwa ikifanyika katika matukio muhimu kama kuzaliwa au harusi.

Hadi karne ya 19 kubeti kulianza kuangaziwa kama miongoni mwa mambo katika michezo. Utamkumbuka Baron Pierre de Coubertin, ambaye mnamo mwaka 1887 alianzisha Muungano wa Vyama vya Michezo nchini Ufaransa ambapo neno mchezo ‘Sport’ lilipoanza kutumika badala ya lile ya ‘Games’.

Wakati wa Mapinduzi ya Viwanda nchini Uingereza Mbio za Farasi ambazo ni maarufu sana katika ardhi hiyo; katika karne ya 16 na 17 zilifanya kubeti kuwe maarufu. Hata hivyo kubeti kuliruhusiwa kwa watu wenye uwezo hususani wamiliki wa farasi na wenye maduka ya vinywaji.

Miongoni mwa mbio za farasi ilikuwa ile ya mwaka 1870 iliyozinduliwa na Earl wa 12 wa Derby Edward Smith-Stanley. Pia Charles II ambaye alikuwa akipenda sana mchezo huo alivuta umati mkubwa wa watu kushiriki kwa kiasi kikubwa ikiwamo kubeti na kiasi kikubwa cha fedha kilipatikana kupitia mbio hizo.

MATOKEO YA KU-BETI

Kubeti kumekuwa na matokeo chanya na hasi hata hivyo katika michezo kwa upande hasi kashfa za upangaji wa matokeo katika matukio mbalimbali ya michezo yamerikodiwa.  Katika mashindano ya baseball nchini Marekani mnamo mwaka 1919 ambapo fainali ilikuwa baina ya mabingwa wa Ligi ya Marekani Chicago White Sox dhidi ya Mabingwa wa Taifa Cincinnati Reds ambapo Cincinnati Reds waliibanjua White Sox kwa 5-3.

Mashindano hayo yalisifiwa sana kwa kuweka rekodi ya kuingiza mapato katika fainali za baseball zilizowahi kufanyika katika karne ya 20.Mapato mengi yakipatikana kupitia kubeti. Hata hivyo mchezo huo uliingia doa mnamo mwaka 1989 wakati huo Pete Rose alikuwa kocha wa Cincinnati Reds ambaye alikutwa na kashfa ya kupanga matokeo wakati akiwa mchezaji na kocha wa mabingwa hao wa 1919 World Series.

Matokeo yake Rose aliondolewa katika Jumba la Wakongwe wa Baseball mnamo mwaka 1991. Rose alikiri kwa kinywa chake mnamo mwaka 2004 kuwa alibeti akiwa mchezaji na kocha wa Cincinnati Reds. Rose aliwahi kutumikia Reds mara mbili (1963-1978 na 1984-1989).

Katika mchezo wa kikapu mwamuzi wa NBA Tim Donaghy alikutwa na kashfa kwenye michuano ya NBA mnamo mwaka 2002. Donaghy alikutwa na hatia ya kubeti katika mechi zote alizokuwa akichezesha. Donaghy alichezesha misimu 13 ya Ligi ya NBA kutoka mwaka 1994 hadi 2007; mechi 772 na mechi 20 za mtoano (playoffs).

Donaghy alijiuzulu kuchezesha mechi za NBA Julai 9, 2007 baada ya ripoti zake kuifikia Shirika la Upelelezi la Marekani (FBI) kuhusu upangaji wa matokeo kwa misimu miwili. Mnamo Agosti 15, 2007 Donaghy alikutwa na hatia na Julai 29, 2008 alihukumiwa kwenda jela miezi 15. Alitumikia miezi 11 katika jela ya Pensacola, Florida na miezi iliyobaki alimalizia kifungo cha nyumbani.

Donaghy alirudishwa tena jela mnamo Agosti baada ya kukiuka matakwa ya sheria ya kuachiwa. Novemba 4, 2009 aliachiwa baada ya kumaliza kifungo chake. Baada ya kashfa hiyo mchezo wa sita wa fainali za NBA Ukanda wa Magharibi mwaka 2002 uliingia doa kutokana na Donaghy kubeti isivyotakiwa.

Katika mchezo wa soka kukutwa na kashfa ya kupanga matokeo kupitia kubeti imezikuta ligi nyingi ikiwamo ile ya Uturuki mnamo mwaka 2011 huku klabu ya Fenerbahce ikinyoshewa kidole cha lawama ambapo mnamo mwaka 2015 ilipanda katika mahakama ya rufaa kutaka kulipwa kwa uharibifu na usumbufu uliojitokeza ikitaka kiasi cha euro milioni 135 kutoka shirikisho la soka la Ulaya (UEFA) na lile la Uturuki (TFF).

Aidha katika kashfa hiyo ya mwaka 2011 nchini Uturuki ilidaiwa kuwa mechi 19 za soka nchini humo zilibetiwa isivyo ambapo Julai 10,mwaka huo huo watu 61 wakiwamo makocha wa soka walikamatwa kwa kupanga matokeo (kubeti) wakiwamo wachezaji wa timu ya taifa ya Uturuki.

Kupanga matokeo hakuishia hapo mnamo mwaka 2015 Soka la Italia liliingia doa baada ya kukutwa na kashfa ya kupanga matokeo kupitia kubeti isivyo. Msimu wa 2014-15 klabu ya Calcio Catania iliingia katika kashfa hiyo ambapo Mei 19, 2015 takribani watu 50 walikamatwa kutokana na kupanga matokeo. Catania inaonesha ilipanga matokeo mechi tano ili iweze kusalia Serie B. Juni 23, 2015 Rais wa Klabu hiyo Antonio Pulvirenti na wengine sita walikamatwa kutokana na kupanga matokeo. Siku sita baadaye mwaka huo huo  Pulvirenti alilipa pauni 71,000 sawa na shilingi milioni 212 za Tanzania kutokana na kupanga matokeo ya mechi tano.

Shirikisho la Soka la Italia mnamo Agosti 20, 2015; lilitangaza rasmi kuishusha daraja klabu ya Catania hadi ligi daraja la tatu na kunyang’anywa pointi 12  na faini ya euro 150,000 sawa na shilingi milioni 400 za Tanzania ikiwa ni adhabu mbaya kuwahi kutolewa kwa klabu yoyote nchini Italia.

Timu nyingine zilizoingia kwenye kashfa hiyo ni Savona na Torres ambazo zilipata adhabu ya kushushwa hadi ligi daraja la nne (Serie D). Teramo ilinyimwa nafasi ya kupanda daraja la pili  (Serie B) msimu wa 2015-16 na kunyang’anywa ubingwa wa Lega-Pro msimu wa 2014—15.

Hata hivyo haitasahulika kashfa ya kupanga matokeo ya mwaka 1877 ya Louisville Grays katika mchezo wa baseball; katika kashfa hii baadhi ya wachezaji wa baseball wa timu ya Louisville Grays walipokea kitita cha fedha ili waweze kupoteza mechi zao. Wachezaji hao Bill Craver, Jim Devlin, George Hall na Al Nichols baadaye walikutwa na hatia ambapo walizuia kufanya shughuli yoyote inayohusu mchezo wa baseball maisha yao yote.

Hayo ni matokeo ya kubeti katika michezo ambayo yamepoteza ajira za wengi, yameathiri mienendo ya klabu mbalimbali za michezo kufikia malengo zilizojiwekea kutokana na kubeti.

Akizungumza na LaJiji mdau wa michezo nchini Tanzania Michael Mbughi anasema, “Kubeti kunaweza kuleta athari chanya na hasi kwa wakati mmoja, upande wa hasi ndio unaoumiza hebu fikiria umechukua ubingwa wa Ligi Kuu Tanzania Bara halafu unakutikana ulibeti michezo tuseme miwili halafu unashushwa hadi daraja la nne na faini juu hapo ni majanga tu.”

Hata hivyo Mbughi anasisitiza ulazima wa elimu kuendelea kutolewa kwa jamii na wale wanaobeti kuzingatia sheria zilizowekwa ili kuondokana na matokeo hasi ambayo yanaweza kuleta usumbufu usio wa lazima.

“Kwa upande wa wazazi na walezi wanapaswa kuwaelekeza watoto wao kuhusu michezo hii ya kubeti kuwa inapaswa kufanywa kwa kiasi kinachoonekana sasa watu hawataki kufanya kazi wanategemea kubeti hapo kutakuwa hakuna tofauti na mraibu wa dawa za kulevya,” anaongeza Mbughi.

MAKALA NYINGINE ZA SPORTS BETTING au KU-BETI

Ku-beti kunatupeleka wapi?-1

Ku-beti kunatupeleka wapi?-2

Ku-beti kunatupeleka wapi?-3

Ku-beti kunatupeleka wapi?-4

Read More

Unaadhimishaje siku ya Pweza?

Kuna methali isemayo, Choko mchokoe pweza, binadamu hutomuweza. Hii ni miongoni mwa methali za Kiswahili ambazo zinamtaja pweza.  

Tafsiri sahihi ya methali hii ni epukana na mtu ambaye huenda akaleta matatizo kwani mpiga ngumi ukuta huumiza mkonowe au mpiga mbizi nchi kavu huchunua usowe. Jambo la msingi kwanini walimtaja pweza wasitaje kiumbe mwingine?

Jibu ni rahisi pweza ni wanyama wa bahari wenye minyiri (mikono) minane inayobeba vikombe vya kumung'unyia na inayotumika kwa kukamata wanyama wadogo. Wana mdomo unaofanana na ule wa kasuku.

Pweza huogelea kwa kuondoa maji kwa nguvu kupitia mrija wake. Wanaweza kubadilisha rangi yao na pengine umbo wao ili kufanana na kinyume na kujificha kwa mawindo na maadui. Wakivumbuliwa huruka wakitoa ghubari la kiwi (maada kama wino) ili kukanganya adui.

Pweza wanaweza kushambulia watu lakini hii ni adimu. Wakichochewa wanauma kwa domo lao na wanatoa sumu, lakini spishi moja tu, pweza mizingo-buluu, ana sumu inayoweza kuua watu. Adui mkubwa viumbe hawa ni samaki aina ya pomboo na binadamu.

Kiumbe huyu huliwa sana na watu waishio pembezoni mwa bahari kwa sababu ana nyama nzuri tu, ila huwa na chumvi nyingi. Katika utamaduni hasa wapwani supu ya samaki huyu hupendwa sana na kumekuwa na imani kuwa supu yake si supu tu ya kawaida kama ulizowahi kunywa.

Daktari mmoja wa masuala ya virutubisho nchini anasema Pweza ana protini na madini ya selenium; ambayo yana umuhimu mkubwa. Pweza amejawa na wingi wa virutubisho ambavyo husaidia mwili kujikinga dhidi ya magonjwa kama vile saratani kama saratani ya mdomo, utumbo mkubwa, tumbo, matiti, shingo ya kizazi na pia kansa ya mapafu.

Faida nyingine pweza ana virutubisho vinavyosaidia kuukinga mwili dhidi ya kupungukiwa na uwezo wa ubongo hasa kwa wenye umri mkubwa. Kitaalamu tatizo hili huitwa Alzheimer. Pweza huwasaidia walaji kujikinga dhidi ya ugonjwa wa Pumu. 

Wataalamu wamegundua kuwa mlaji wa pweza yupo katika hatari ndogo ya kuugua ugonjwa wa pumu. Hata wenye ugonjwa huo huweza kupata virutubisho vya kupunguza athari za ugonjwa. Pweza husaidia mwili kufanya kazi zake vizuri ikiwamo mmeng’enyo wa chakula, upumuaji na hata mzunguko wa damu.

Minofu ya pweza huusaidia mwili kuzalisha haemoglobin ambazo ni muhimu katika damu. Hii ni kwa sababu pweza ana madini aina ya shaba ambayo ni muhimu kwa kazi hiyo. Kwa upande wa kina mama, pweza husaidia katika uzalishaji wa maziwa pindi wanapojifungua.

Watumiaji wa supu na minofu ya pweza ni kuwa huongeza madini joto mwilini. Virutubisho vilivyomo ndani ya pweza husaidia kupunguza athari za maradhi ya moyo kwa kuwepo mafuta ya omega-3 fatty acid.

Licha ya watanzania wengi hususani wa pwani kumpenda pweza, lakini wavuvi wa aina ya samaki huyo wanasema kuwa kazi ya kumtafuta pweza ni ngumu sana kwani mtu huhitaji kuwa na ujuzi maalum, afya bora na vifaa vilivyo vinavyostahili.

Oktoba 8 kila mwaka dunia huadhimisha siku ya Pweza; sababu kuu ni kutambua mchango wa kiumbe huyu kwa maisha ya watu kama sababu mbalimbali zilivyoanishwa za kiafya na kiuchumi.

Pia siku hii iliwekwa kwa ajili ya kutambua kiumbe huyu kwani ni miongoni mwa viumbe wa zamani sana kutambuliwa na mwanadamu, mabaki ya kiumbe huyo yanaonyesha alikuwepo miaka milioni 300 iliyopita.

Pweza ana damu ya rangi ya bluu ambayo ina madini ya shaba kwa jina hymocianin ambayo humsaidia kuishi chini ya bahari. Hata hivyo umri wao wa kuishi duniani hususani kwa pweza mkubwa ni miaka mitano

Wakati unapoiadhimisha siku hii, tambua kwamba akili yake ipo mikononi mwake huku mishipa yaani neuros ipo kichwani. Hii ndio sababu mikono minane ya pweza huweza kufanya kazi tofauti kwa wakati mmoja. Pia jike huatamia mayai kati ya 100,000 na 400,000 na kuyatotoa baada ya majuma manne hadi nane.

Read More

Jamii isiwatwishe mzigo walimu

 

Oktoba 5 kila mwaka ni siku ya Walimu duniani. Maadhimisho haya hufanywa kwa ajili ya kutambua mchango wa mwalimu katika jamii. Mwalimu ni kutoka neno la Kiarabu; kwa Kiingereza teacher, school teacher na pengine educator) huyu ni mtu anayesaidia wengine kupata ujuzi, maarifa na tunu.

Kazi hiyo inaweza kufanywa na yeyote katika nafasi maalumu, kwa mfano mzazi au ndugu akimfundisha mtoto nyumbani, lakini kwa wengine ndiyo njia ya kupata riziki inayomdai karibu kila siku kwa miaka mingi, kwa mfano shuleni. Huko mwalimu anatakiwa kuwa na shahada au stashahada, kadiri ya sheria za nchi na ya ngazi ya elimu inayotolewa.

Katika jamii yetu fani hii ya ualimu inaonekana kuwa kazi rahisi kwa wengine, mwalimu anaweza kukabili magumu mengi, kama vile kuwa na watoto wengi mno darasani, kushughulikia karatasi nyingi, urasimu unaolemea, wanafunzi wasiotaka kujifunza, na mshahara mdogo.

Mtu mmoja aliwahi kusema hivi: “Ualimu si kazi rahisi hata kidogo. Ni lazima mwalimu ajitolee kabisa. Hata hivyo, licha ya magumu, naona ualimu kuwa kazi yenye kuridhisha kuliko kazi yoyote ya kibiashara.”

Walimu wanaweza kulemewa na matatizo katika shule zilizopo mijini kutokana na kukithiri kwa vitendo viovu vinavyotokana na ukosefu wa maadili ikiwamo matumizi ya dawa za kulevya, uhalifu, na wazazi wasiojali huathiri sana hali na nidhamu shuleni. Kutotii ni jambo la kawaida katika maeneo hayo.

Kwa nini, basi, watu wengi huchagua kuwa walimu? Kuna sababu mbalimbali za watu kuchagua kazi ya ualimu miongoni mwa hizo ni kuiga mfano wa wazazi wao hasa ukizingatia mtoto wa Simba ni Simba na  Wengine husukumwa na upendo kwa watoto.

Hata hivyo wakati wa maadhimisho haya ni vema kukumbuka wajibu wa pande zote mbili kwa upande wa wazazi au walezi, na walimu wenyewe.

Katika kuhakikisha kuwa wananchi wanapata elimu serikali imekuja na mkakati wa elimu bure kwa shule za umma kama ilivyainishwa katika waraka wa elimu namba tatu wa mwaka 2016. Ambao pamoja na mambo mengine umeondoa baadhi ya michango iliyokua ikitolewa na wazazi kusaidia upatikanaji wa elimu kwa kundi kubwa la watanzania ambao bila mpango huo wangekosa nafasi ya kupata elimu.

Jukumu la kuhakikisha mwanafunzi anapata elimu na sio kuhudhuria shule tu ni la jamii nzima na sio la mwalimu pekee. Wajibu wa mzazi sio tu kuhakikisha kuwa mwanafunzi anakula, anapata sare za shule daftari na kalamu pekee.

Mzazi ana nafasi kubwa na wajibu wa kuhakikisha kwamba mwanafunzi au mwanae anahudhuria shule na anajifunza pia anakua na nidhamu ili aweze kufanya vizuri katika masomo yake.

Wanafunzi wanapofanya vizuri katika masomo yao hupongezwa sana na wazazi pamoja na serikali, lakini wanapofanya vibaya wazazi huwanyooshea kidole walimu na kushindwa kujiuliza je wao walikua wapi? Je wametimiza wajibu wao kama wazazi na walezi?

Alipata kuandika Mwalimu Nyerere kuwa "It takes a village to raise a child" kwa tafsiri isiyo rasmi ni jukumu la jamii au kijiji kumkuza mtoto.

Kwa upande wao walimu wanapaswa kuzingatia haya; Fahamiana na wazazi. Kufanya hivyo si kupoteza wakati bali nyote mtanufaika. Kutakupatia nafasi ya kuwasiliana na wale wanaoweza kukusaidia sana katika kazi yako.

Mwalimu zungumza na mzazi kwa heshima, na usiongee naye kana kwamba hajui chochote. Epuka kutumia usemi asioweza kuelewa.

Pia unapozungumzia watoto, kazia sifa zao nzuri. Pongezi italeta matokeo mazuri kuliko shutuma. Eleza kile ambacho wazazi wanaweza kufanya ili kumsaidia mtoto kufaulu.

Acha wazazi wajieleze, kisha usikilize kwa makini na elewa hali ya nyumbani ya mtoto. Ikiwezekana, watembelee nyumbani. Panga tarehe ya mazungumzo ya wakati ujao. Kufuatilia mazungumzo ni muhimu. Kunaonyesha kwamba unajali kwelikweli.

Kumbuka mwalimu bora ni rafiki wa wanafunzi anaowafundisha, kutokana na urafiki huu wanafunzi wanakua huru kumweleza matatizo yao pasipo kumwogopa, watamwona ni rafiki na sio adui hivyo watakua naye karibu zaidi na hali hii itamfanya mwalimu kutambua udhaifu wa kila mwanafunzi na kumsaidia kama yeye.

Lakini kama mwalimu hatakua rafiki, basi ni vigumu kumtambua mwanafunzi udhaifu wake na kumsaidia, pia mwalimu atakua kama adui kwa wanafunzi.

Aidha kumwadhibu mwanafunzi iwe ni hatua ya mwisho kabisa ya maamuzi katika kumsaidia. Kumkosoa mwanafunzi wakati anaendelea na kutoa maelezo wakati wa kujifunza ni makosa bali subili amalize,ndipo umweleze kilicho sahihi. Msaidie mwanafunzi kuelewa na siyo kukariri.

Read More

Unaifahamu historia ya Familia yako?

 

Familia ni kikundi cha watu wanaokaa pamoja kama baba, mama na watoto. Kikundi hicho mara yingi ni sehemu ya kundi kubwa zaidi la ukoo unaounganisha watu wenye asili katika uzazi wa pamoja.

Aina za familia zinatofautiana duniani kutokana na utamaduni na hali ya jamii. Katika nchi nyingi za Afrika familia ndogo ya baba, mama na watoto kwa kawaida ni sehemu tu ya familia kubwa zaidi pamoja na ndugu wa baba na mama, akina babu na bibi na kadhalika.

Lakini hata Afrika kuna taratibu tofauti tofauti kama ni ndugu wa baba au ndugu wa mama wanaotazamiwa kuwa karibu zaidi kwa watoto wa familia ndogo. Vilevile kuna tofauti kama muundo wa kawaida ni mume mmoja na wake wengi na kila mmoja akiwa na watoto wake tena.

Katika jamii za nchi zilizopita kwenye mapinduzi ya viwandani kama Ulaya na Marekani familia inamaanisha hasa familia ndogo inayokaa pamoja katika nyumba. Ukoo haujapotea lakini umuhimu wake umepungua sana na mara nyingi ni chaguo la watu ndani ya ukoo kama wanapenda kujumuiana na ndugu zao au la.

Katika mazingira ya miji mikubwa au pale ambako koo za kale zimeporomoka na kuachana kuna jumuiya ndogo sana kama mama na watoto ambao ni familia bila baba au wanaume. Aina hii ya familia yenye mzazi mmoja tu imepatikana pia kama familia ya baba na watoto kama utamaduni unamruhusu baba peke yake kulea watoto.

Nchini Tanzania suala la kuifahamu historia ya familia husika linaweza kuwa jambo gumu kutokana na familia nyingi kutawanyika kutokana na mabadiliko makubwa ya kimaisha ambayo yametokea tangu mwanzoni mwa karne ya 21, pia ufuatiliaji wa wanafamilia wenyewe kuhusu walikotoka ni jambo ambalo halijazoeleka.

Kwa asili mwezi Oktoba ni mwezi wa nane katika mtiririko wa Kalenda ya Kirumi. Asili ya neno Oktoba imetoka katika lugha ya kilatini ‘Octo’ ikiwa na maana ya ‘Nane’.

Baada ya kalenda za Julian na Gregori kuanza kutumika ukawa ni mwezi wa kumi. Oktoba ni miongoni mwa miezi sita kati ya saba ambao una siku 31. Oktoba ulikuwa ni mwezi wa nane wakati wa utawala wa kirumi wa Romulus mnamo mwaka 759 K.K Baadaye Oktoba ukawa mwezi wa kumi baada ya kuongeza miezi ya Januari na Februari katika kalenda hiyo.

Wakazi wa Saxons ambao walikuwa wakiishi katika pwani ya bahari ya Kaskazini ambayo kwa sasa ni Ujerumani Oktoba walikuwa wakiuita ‘Wintirfyllith’ kutokana na kwamba mwezi huo ulikuwa na mbalamwezi na mwanzo wa baridi kali.

Hata hivyo kumekuwa na matukio ambayo yamekuwa yakiadhimishwa kila mwaka katika mwezi huu wa 10 kwa kalenda ya sasa ya Gregori, miongoni mwa matukio ni ‘Ufahamu kuhusu Historia ya Familia yako’ ikiwa na madhumuni ya kuhamasisha watu mbalimbali kuzifahamu na kuzitunza historia za familia zao kwa ajili ya vizazi vijavyo.

Akizungumza na mwandishi wa makala haya; Rubetina Meena anasema watanzania walio wengi wanafahamu historia kwa kiasi kidogo.

“Utakuta mtu anafahamu mwisho kwa babu yake tu, familia yake ilikotoka hadi hapo alipo hana ufahamunayo ila anaweza kukwambia kuhusu kabila lake lilipotoka; nafikiri changamoto kubwa ni familia nyingi hazikuwa na utaratibu wa kutunza kumbukumbu kwa maandishi,” anasema Bi. Rubetina.

Mfuatiliaji wa masuala ya Kijamii Adam Damian anasema kutunza kumbukumbu kwa mdomo kumesababisha kumbukumbu nyingi kupotea au kupoteza mantiki iliyokusudiwa za familia husika jambo ambalo linapelekea watu wengi kushindwa kuzifahamu historia zao.

“Unapopitia kurasa za mitandao mbalimbali duniani historia za familia za kiafrika huwezi kuzikuta kwa wingi, sio kwamba hazipo bali nadhani ni  ukosefu wa kujizoeza kutunza kumbuka kwa kufanya ufuatiliaji huo na kama tunatunza basi ni kwa mdomo jambo ambalo linaweza kupotea mtu husika mwenye historia hiyo anapofariki dunia. Watu muhimu wameaga dunia wakiwa na vitu muhimu kwa ajili ya familia zetu lakini kwasababu hawajawahi kutuambia ndio basi tena,” anasema Damian

Baadhi ya watu waliofanikiwa kuanza kufanya utafiti wa familia zao wamefanikiwa kuanzisha mikutano ya wanafamilia hao kwa ajili ya kufahamiana zaidi jambo ambalo linatia hamasa katika kutunza historia za familia.

Kwa mujibu wa mtafiti Adam Alphonce Kivenule wa Kidamali, Iringa katika mojawapo ya tafiti zake alifuatilia ukoo wa Kivenule ulipoanzia na kuandika haya, ninanukuu; “Ukoo wa Kivenule ni mmojawapo wa koo nyingi kubwa zilizopo katika Himaya ya Uhehe katika Mkoa wa Iringa. Ukoo wa Kivenule ulianza kutambulika toka Karne ya 18. Historia inaonesha kuwa Ukoo huu asili yake ni kutoka kwa Wabena-Manga, waliopo Kusini mwa Mji wa Iringa; yaani maeneo ya Mufindi na Njombe. Ni mchanganyiko wa Wahehe na Wabena wanaojulikana kama Wabena-Manga.”

Kivenule anaongeza kuwa kwa Asili, ukoo wa Kivenule ni maarufu kama Wapiganaji wa Vita. Ukoo wa Kivenule ulikuwa hodari sana katika vita vya msituni ambavyo viliwahusisha babu zao akina Tagumtwa ambapo madhumuni makubwa ya vita hizo katika himaya ya Uhehe ilikuwa kupata mali, mifugo na heshima.

“Babu Tagumtwa Balama (Kivenule) ndiye aliyewazaa Babu Tavimyenda Kivenule na Babu Kalasi Kivenule. Ikumbukwe kuwa, jina halisi la ukoo wa Kivenule ni Balama…” anasema Kivenule

Je, una shauku ya kuifahamu historia ya familia yako? Basi tumia mwezi huu wa Oktoba japo kuandika kurasa 10 za maelezo kuhusu familia yenu, muulize mama, baba, bibi, babu, mjomba, shangazi au walezi wako kuhusu wewe na familia yako. Hiyo itasaidia kujizoeza kutunza kumbukumbu za familia ambayo itakuwa msaada wa kizazi kijacho.

Read More

Ku-beti kunatupeleka wapi?-3

REKODI ya kwanza katika Michezo ya Kubahatisha au kubeti kama ambavyo tunaita siku za leo inaonesha ni zaidi ya miaka 2,000 iliyopita watu walikuwa wakifanya. Wagiriki walikuwa ni wapenzi wa michezo na hii ndio sababu ya kuanzisha michezo ya Olimpiki ambayo dunia inaicheza na ambayo imejizolea umaarufu mkubwa. Wakati walipoanzisha michezo hiyo  inaelezwa kuwa walianza kubeti kwenye michezo ya riadha ambako walibashiri ni nani atayeibuka na ushindi na yupi atayeshindwa.

Baada ya Wagiriki kueneza utamaduni huo, zama za Warumi zilifika na wao wakaukubali utamaduni huo wa kubeti katika medani ya michezo licha ya kuufanyia marekebisho kidogo kutokana na namna siasa na utamaduni wao ulivyokuwa ili kupata uungwaji mkono.

Warumi waliendeleza kubeti kupitia michezo ya kutumia mapanga (gladiator games) ambayo ilifikia kikomo katika karne ya 2 BK lakini suala la kubeti halikuisha ambapo lilizidi kutawanyika kwa kasi zaidi katika falme nyingine.

Nyakati za katikati kutoka karne ya 5 hadi karne ya 15 baadhi ya viongozi wa dini walipambana kuzuia michezo hiyo ya kubeti wakidai kuwa ni kinyume na kanuni za dini. Watu wa nyakati hizo waliwaheshimu sana viongozi wao wa dini kwa kuogopa kutengwa na dini zao waliendelea kubeti kwa siri hadi wakati ambapo matukio ya michezo mipya na ya kisasa ilipoingia katika jamii zao.

Miaka ya baadaye michezo hiyo ya kubahatisha ambayo ilionekana dhahiri kuwa ni kamari iliyohalalishwa ilikuwa maarufu kwenye ardhi ya England. Nchini humo kubeti kulikuwa maarufu katika Mbio za Farasi ambako watu walicheza. Waingereza ndio waliousambaza katika muundo wa kisasa katika mataifa ya Amerika hususani nchini Marekani na kuwa kubeti kukawa maarufu kwa watu wengi hadi hivi sasa.

Kupanuka kwa matukio ya michezo mbalimbali ulimwenguni ndio sababu kubwa ya umaarufu wa kubeti unavyokuwa. Baadhi ya michezo unayoiona sasa haikuwepo katika karne chache zilizopita lakini leo mtu anayetaka kubeti anaweza akacheza zaidi ya mchezo mmoja kwa maduka tofauti ya kubeti ambayo kila kukicha yamekuwa yakiongezeka.

Mwanzoni mwa miaka ya 1950 huko Las Vegas nchini Marekani katika Jimbo la Nevada waliruhusu michezo ya kubahatisha katika makasino ambako watu waliokuwa wakitaka kubeti walipeleka fedha zao hapo. Lakini changamoto kubwa wakati huo ilikuwa ni mwendo wa kwenda katika kasino husika na kupeleka kiasi hicho cha fedha kwa ajili ya kubeti. Umbali mrefu ilikuwa changamoto kwani ilikuwa lazima uende Las Vegas.

Kwa sasa udhibiti wa kubeti unakuwa mgumu kutokana huduma hiyo kupatikana mtandao na mshindi wa kubeti hujipatia fedha yake hapo katika simu yake.

Nchini Tanzania wazazi wamekuwa wakiinyoshea kidole cha lawama michezo hiyo ya kubeti kuwa inaharibu maadili ya familia zao, lakini swali la kujiuliza wazazi au walezi hao watafanya nini ili kuzifanya familia zao zisiathirike na kubeti? Hasa ikizingatiwa sheria zipo za kudhibiti michezo hiyo na faida yake kwa taifa imekuwa ikionekana kutokana na mapato yanayokusanywa?

DINI ZINASEMAJE KUHUSU KU-BETI?

Kwa watanzania walio wengi kila mtu ana dini yake, wengine ni wakristo na wengine ni waislamu licha ya kwamba kuna Wahindu, Waba’hai na kadhalika. Kila unayemuuliza wewe unasali au unaswali wapi? Lazima atakwambia mimi ni wa kanisa fulani, au mimi ni wa msikiti fulani.

Katika maduka ya kubeti niliyopita majina ya kina Hassan, Dula, Khamis, Roger, Baraka, Iddi na mengine mengi utayasikia yakiitwa humo, hiyo ikiwa na maana kuwa wanaobeti ni watu ambao wana dini zao wanasali au kuswali; sasa imani zao zinasemaje kuhusu suala hili?

Mchungaji wa Kanisa la Tanzania Assemblies of God (TAG) Chanika jijini Dar es Salaam Fidelis Kalinga anasema, Kamari katika Biblia ijapokuwa haitaji moja kwa moja michezo ya kamari, huzungumzia michezo fulani ya bahati nasibu kama kupiga kura katika Mambo ya Walawi kuchagua baina ya mbuzi wa sadaka na mbuzi wa lawama.

Aidha Mchungaji Kalinga anasema Biblia inaonya kwamba “wale ambao wameazimia kuwa matajiri huanguka katika jaribu na mtego na tamaa nyingi za kijinga na zenye kudhuru, ambazo hutumbukiza watu katika maangamizi na uharibifu.” (1 Timotheo 6:9) Watu hucheza kamari kwa sababu ya tamaa, na “tamaa” ni mbaya sana hivi kwamba Biblia inaitaja kuwa miongoni mwa tabia tunazopaswa kuepuka kabisa. (Waefeso 5:3)

Katika Uislamu, Naaswir Haamid anasema Maisha ya Muislamu daima ni yenye mabadiliko katika hali yoyote ile. Muislamu yeyote yule hatoweza kuishi pekee bila ya kuchanganyika na wenzake na bila ya kwenda huku na kule ili kutafuta njia mbali mbali za kujitafutia rizki za kimaisha.

Allaah (Subhaanahu wa Ta’ala) Kawaamrisha waja Wake waende kutafuta rizki katika Ardhi hii kwa kusema: {{Yeye Ndiye Aliyefanya Ardhi iwe inaweza kutumika (kwa kila myatakayo) kwa ajili yenu. Basi nendeni katika pande zake zote na kuleni katika riziki zake, na Kwake Yeye ndiyo marejeo (nyote)}} [Al-Mulk: 15]

Naaswir Haamid anaongeza kuwa hakika kutafuta riziki ni jambo la lazima katika maisha ya Muislamu. Riziki hizo huenda zikachumwa kwa njia za halali au haramu. Miongoni mwa rizki zilizo haramu ni ile inayotokana na kamari.

{{Enyi mlioamini! Bila shaka ulevi, kamari, kuabudu masanamu na kupiga ramli, ni uchafu katika kazi ya Shaytwaan. Basi jiepusheni navyo ili mpate kufanikiwa}} [Al-Maaidah: 90].

JE, KU-BETI KUNAWEZA KUKOMESHWA?

Mwandishi na mfuatiliaji wa masuala ya ku-beti kwa muda mrefu sasa John Milton anasema  watu wamekuwa wakibeti katika michezo kwa muda mrefu kutokana na michezo yenyewe kuwa inaendelea kuchezwa. Milton anapendekeza kwamba haoni sababu  ya kuamini kwamba suala la kubeti litakuja kubadilika au kuachwa kabisa katika jamii.

“Michezo miwili mikubwa duniani ambayo imekuwa kipaumbele katika kubeti yote inaitwa mpira wa miguu (football), maeneo mengine duniani wanaita soka. Soka limekuwa licheza mechi maelfu kila mwaka kwa mashabiki wake ambao wanavutiwa kubeti. Mabilioni ya pesa yamekuwa yakitumika katika kubeti kila mwaka, sioni kama kutakuwa na mabadiliko katika siku za usoni,” anasema Milton katika mojawapo ya makala zake kuhusu  Michezo ya Kubahatisha.

Milton ambaye amewahi kukaa katika kitengo cha masoko kwenye baadhi ya maduka ya michezo ya kubahatisha anasema michezo mingine maarufu imekuja kwa kasi katika kubeti ikiwamo kikapu, magongo na baseball.

“Pia nimekuwa nikiona betting ikichezwa katika badminton, mbio za farasi, mbio za magari, michezo ya olimpiki, pool, vishale, gofu, kuogelea na kufukuza mbuni,” anaongeza Milton.

Hata hivyo Milton anasema matumizi ya intaneti na simu yamekuwa kichocheo kikubwa katika michezo ya kubahatisha, hatua hiyo imeondoa usumbufu mkubwa wa mtu au watu wanaotaka kubeti kupitia madirishani kwenye maduka sasa wanaweza kufanya wakiwa nyumbani kwao na simu zao kwa njia ya mtandao kwenye sites za kubeti.

MAKALA NYINGINE ZA SPORTS BETTING au KU-BETI

Ku-beti kunatupeleka wapi?-1

Ku-beti kunatupeleka wapi?-2

Ku-beti kunatupeleka wapi?-3

Ku-beti kunatupeleka wapi?-4

Read More