Macademia: Mapinduzi ya kilimo Kilimanjaro

Mei 29, 1827 alizaliwa mtu aliyefahamika kwa jina la John Macadam katika kitongoji cha NorthBank jijini Glasgow nchini Scotland. Macadam alizaliwa katika familia ya mfanyabiashara na mmiliki wa kiwanda cha nguo na uchapishaji katika eneo la East Ayrshire huko Kilmarnock. 

Matunda ya Macademia yakiwa kwenye mti wake

Kwa mwonekane mtoto huyo kadri alivyokuwa akikua alionekana umbo lake halisi kuwa ni mrefu kwa kimo, nywele ndefu za rangi nyekundu, kidevu kikiwa kimesheheni ndevu na sauti nzito. Katika maisha yake yote alikuwa akihimiza umakini. 

Matunda za Macademia

Alisoma masomo ya kemia hadi anaondoka Glasgow alikuwa amechapisha makala mbalimbali kuhusu masuala ya Kemia. Licha ya kuzaliwa kwake kama ujuavyo kila kiumbe ni sharti kionje mauti akiwa na umri wa miaka 38 alifariki katika ardhi ya Australia.

Septemba 2, 1865 alifariki dunia akiwa amekaa miaka 10 katika ardhi hiyo. Macadam alikuwa msomi, mwanasiasa na mkemia hivyo alikuwa na ushawishi mkubwa ndani na nje ya Ulaya. 

Macadam alikuwa na rafiki yake raia wa Ujerumani Dkt. Ferdinand Mueller (1825-1896) ambaye alikuwa Mkurugenzi wa Royal Botanic Gardens jijini Melbourne nchini Australia. 

Dkt. Mueller ndiye aliyegundua mmea wa Macademia ambao kwa lugha ya Kiswahili unafahamika kwa jina la Karanga Miti. Mwaka 1857 aligundua hivyo kwa heshima aliamua kuupa jina kwa heshima ya rafiki yake. 

Dkt. John Macadam kutokana na ushawishi wake kwenye taasisi yao nchini humo. Kwa ujumla wake mmea huu uligunduliwa na matajiri wa mashamba barani Ulaya ambao baadaye walikuja kusambaa duniani na kila walipoenda walifanikiwa kuupanda. 

Hivyo Kilimanjaro ni miongoni mwa maeneo ambayo yalikutwa na neema hiyo ya wahamiaji hawa kutokana walipofika walianza kumiliki maeneo makubwa kwa ajili ya ardhi na kuanza kulima kahawa ambapo waliendelea kupanda miti hiyo kama kivuli.

KWANINI MACADEMIA KILIMANJARO?

Zamani ilionekana kahawa ndio zao pekee lililo ghali ambalo linaweza kuleta faida kubwa lakini katika tafiti mbalimbali zinaonyesha makademia inaweza kubadili maisha ya wakulima zaidi ya ilivyo kahawa. 

Mimea ya Macademia katika Tudeley Estates LImited mkoani Kilimanjaro

Wawekezaji wazawa wameliona hilo na kuamua kuanza kubadilika taratibu ili kukabiliana na soko na maisha. Mwekezaji wa Tudeley Estates Limited Jensen Natai alisema, 

“Tumeanza majaribio ya kuona kama linaweza kuleta faida ikilinganishwa na kahawa lakini kwa maelezo ya awali ni zao ambalo lina protini kubwa kuliko hata ya korosho na karanga pia utunzaji wake ni mwepesi kuliko hata wa kahawa.” 

Macademia ni mmea ambao unaanza kuzaa baada ya miaka mitano kisha uvunaji wake utadumu kwa miaka hadi 30. Natai aliongeza kuwa Macademia katika majaribio yao wamepanda miti 1,000 ambayo ikishakomaa soko lake kubwa ni barani Ulaya. 

“Soko lake haliyumbi kama ilivyo kahawa pia urahisi wake ni kwamba linaweza kuchanganyikana na kahawa, linazuia upepo mkali,” alisema Natai. Pia Natai aliongeza kuwa nchi za Afrika Kusini na Zimbabwe ni zao muhimu na hutoa ajira sio chini ya 200. 

Kilimo cha Macademia kinatokana na changamoto katika sekta ya ufugaji. Mwekezaji huyo alisisitiza kuwa Macademia itavutia zaidi wenyeji baada ya kuanza kuvuna na kuuza.

Jensen Natai akizungumza na mwandishi wa habari nchini Tanzania Jabir Johnson.

 Story & Photo by: Jabir Johnson & Kija Elias