Jitihada ziongezwe matumizi ya Lugha za Alama

 

SEPTEMBA 23 ya kila mwaka ni maadhimisho ya Lugha za Ishara au Lugha za Alama. Lugha hizi zimejikita katika miendo ya mikono, uso, kichwa, mabega na pia sehemu nzima ya juu ya mwili badala ya kuhusisha sauti. Jambo la muhimu katika lugha za alama ni lazima zionekane kwa sababu hazisikiki. Lugha hizi sio kwa kila mtu bali hutumiwa hasa na watu viziwi, lakini vilevile wanaosikia wanaweza kujifunza hizo.

Unajua kuwa takribani watu milioni 72 duniani kote ni wenye usikivu hafifu (viziwi)? Takwimu hizi ni kwa mujibu wa Shirikisho la Wenye Usikivu Hafifu na linasema kuwa watu hao wanatumia zaidi ya alama 300. Watu wengi wamekuwa wakishindwa kufahamu kuwa matumizi ya lugha za alama kuwa ni jambo la asili ambalo lina mfumo wake ambao upo tofauti na lugha nyingine.

Historia ya Lugha za Alama imetoka mbali. Haijafahamika idadi ya lugha hizi duniani kote, lakini kwa ujumla ni kwamba kila nchi ina aina yake ya lugha ya asili ya alama. Baadhi ya nchi duniani zina lugha za alama zaidi ya moja. Unaweza kujiuliza ni lini lugha hizi zilianza rasmi kutumika.

Katika historia ya ulimwengu lugha hizo zimekuwa zikitumika na kundi la watu wenye usikivu hafifu (viziwi). Mojawapo ya maandishi ya kwanza kurekodiwa kuhusu lugha za alama ilikuwa katika karne ya 5 K.K katika kitabu cha mwanafalsafa wa Ugiriki aliyefahamika kwa jina la Plato kinachoitwa Cratylus.

Katika kitabu hicho Cratylus na Hermogenes wanamfuata Socrates ambaye alikuwa mwalimu na rafiki mkubwa wa Plato katika mdahalo wao kuhusu lugha.

Socrates aliwahi kusema kuhusu lugha za alama, “Kama tusingekuwa na sauti au ulimi na tukawa tunataka kuzungumzia vitu fulani kwa mtu mwingine, tungeweza kujaribu kutumia alama kwa kuichezesha mikono yetu, vichwa vyetu na maeneo mengine katika miili yetu, si ndio watu wasioweza kuzungumza (bubu) wanavyofanya?

Hakuna historia kubwa sana kuhusu lugha za alama mwishoni mwa karne ya 19, taarifa nyingi kuhusu matumizi ya lugha za alama yanaonekana zaidi kabla ya karne ya 19 ambapo shule ya kwanza kwa watoto kuanzishwa duniani ya lugha za alama ilianzishwa pale jijini Paris. Ilianzishwa na Abbé de l’Épée na hiyo ilikuwa mwaka 1755 huku miongoni mwa wahitimu wa shule hiyo alikuwa ni Laurent Clerc (1785-1895).

Clerc alipoondoka katika shule hiyo, alikwenda nchini Marekani na kutoa hamasa ya kuanzishwa kwa shule ya lugha za alama maalum kwa viziwi ambapo mnamo mwaka 1817 ilipofunguliwa shule hiyo na Thomas Hopkins Gallaudet. Na unaweza kusema shule hiyo iliyofunguliwa huko West Hartford, Connecticut ambayo kwa sasa inaonekana kuwa na wanafunzi wengi wa nchini humo zaidi ya 100 wanasoma siku za leo.

Nchini Tanzania juhudi zimekuwa zikifanywa na mtu mmoja mmoja, taasisi zisizo za kiserikali  na serikali yenyewe lakini kubwa zaidi ni pale ambapo wakati wa taarifa za habari katika runinga mbalimbali kumekuwa na wakalimani wa taarifa hizo kwa lugha ya alama lakini swali la msingi je, ambao hatuna changamoto ya usikivu hafifu tuna uelewa na lugha hizo. Jibu ni rahisi tu asilimia kubwa hatuna uelewa na lugha za alama hivyo huwa tunatazama kama picha tu zinazotembea.

Sasa basi kutokana na kuwa na muundo tofauti na lugha nyingine hususani lugha hizi zinazozungumzwa, lugha za alama zinatakiwa kupewa uzito wa hali ya juu na umuhimu katika jamii.

Changizo kwa ajili ya taasisi zinazojitoa kusaidia watu wenye changamoto ya usikivu hafifu ni jambo la msingi ambalo jamii inapaswa kuliona na kulifanya. Pia  taasisi au watu wenye ufahamu wa lugha za alama wanapaswa kujitolea kuifundisha jamii kwani viziwi tunakaa nao kwenye jamii zetu ambao wana haki na wajibu sawa kama mtu mwingine. 

Kwa sasa matumizi ya mitandao ya kijamii yamekuwa makubwa hivyo ni vema kuchukua fursa hiyo kwa wale wanaofahamu lugha hizo kuwafundisha wasiojua ambao hawana matatizo ya usikivu hafifu na wakishapata elimu hiyo wataweza kuisambaza kwa urahisi kwa watu wenye changamoto hiyo.